ŞAİR VE YAZAR, YENİ ŞEHİRLİ AVNİ EDEBİ FİKRİ YÖNÜ KİŞİLİĞİ SANATI ESERLERİ, YENİ ŞEHİRLİ AVNİ EDEBİ KİŞİLİĞİ HAYATI, YENİ ŞEHİRLİ AVNİ KİMDİR HAYATI ESERLERİ,
Yenişehirli Avni
Yenişehirli Avni
Yenişehirli Avni
- Yenişehir (Larissa) doğumludur.
- Bağdat valisi Mustafa Nuri Paşa’nın divan kâtipliğini yaptı.
- Ömrünün son yıllarında Üsküdar’da memurluk yaptı.
- 1883’te vefat etti.
- Mevlevi olan Avni Bey, derviş yaradılışlı bir kimsedir.
EDEBİ KİŞİLİĞİ
Avni Bey, divan şiirinin inceliklerine vakıf söylemek istediklerini rahat, kolay ve başarılı bir şekilde söylemeyi başarabilmiş bir şairdir. Gazel ve rubaide oldukça başarılı olmuştur. Onun hayatı hakkında en geniş bilgi Saadetdin Nüzhet Ergun'un Türk Şâirleri eserindedir. Kayınpederi vasıtasıyla Mevlevi tarikatına intisap etmiş olması dolayısıyla şiirlerinde vahdet-i vücut görüşü hâkimdir. Avnî Bey, ölümünün ardından divanının yayınlanması ile edebiyat çevresince tanındı ve ünü büyüdü.[8]
Muallim Naci, Avnî için „zübdetü'l-ahkâb yani (son zamanların en seçkini, özü) sıfatını yakıştırarak, onu Osmanlı şâirlerinin içinde en fazıl sahibi olarak göstermektedir.[9]
"Avnî Nef'î'nin şâirâne mübâlağalı üslubundan izler gözükür. Nedim’in zevkperest edâsını, Nâbî'nin hikmetli söz söyleme hünerini, Nâilî'nin akıcı ifâdesini, Gâlib'in özlülüğünü ve derinliğini çok def'a fazlasıyle bulmak mümkündür denilebilir. " [10] Avni'nin zaman zaman önemli divan şairlerine taş çıkaracak düzeyde güzel beyitler yazdığı görülür.
Sanman kim taleb-i devlet-i cah etmeğe geldik
Biz âleme bir yar için ah etmeğe geldik
Biz âleme bir yar için ah etmeğe geldik
Bu dünyaya zannetmeyin ki makam, mevki, para bu dünyadan bir şeyler koparmak için gelmedik,“biz aleme bir yâr için ah etmeğe geldik.
Bin safsata bir mısra-ı bercesteye değmez!
İndimde esatir-i Felâtûn hezeyandır.
İndimde esatir-i Felâtûn hezeyandır.
Yüzlerce, işe yaramaz sözün bir araya gelmesiyle hasıl olmuş felsefeler bizim bir mısra-ı bercestemiz ile bir teraziye bile konamaz.( Bir mısra-i bercesteye değmez. )
Ziyâ Paşa, Avnî'nin Sa'dî ve Hâfız'ı okuduğunu, onun Dîvân-ı Kebîr'i ve Mesnevî'yi elinden düşürmediğini yazar.
XIX. yüzyıl klâsik Türk Edebiyatı temsilcilerinden Mevlevîliği benimsemiş, alçak gönüllü bir şairdir. Avni, eski geleneğe bağlı olmakla beraber eski edebiyatın çağın gerekleri doğrultusunda değiştirilmesi gerektiğine inanan, bu nedenle de yeni bir söyleyiş arayışında olan bir şairdir. Yazdığı eserlerinde yazılarına fazla özen göstermeyen bir şair görüntüsü vermektedir. Buna rağmen 19 yy ilk yarısında Divan şiiri taraftarı olan ve divan şiirini temsil eden son şairlerden biri olarak rağbet gördüğü, yazılarında özentisiz bir görünüm arz ettiği halde şiirleri ve eserleri ile takdir gördüğü söylenebilir. Avni’nin özentisiz bir şair olmasına rağmen iyi bir şair olduğu kabul edilmiştir. Türkçe şiirleri yanında Farisi şiirleri de başarılıdır. Mütevazı bir hayat yaşamış layık olduğu yeri alamamıştır. On dokuzuncu asırda batı şiirine özenen şairler, divan şiirine ve divan şairlerine gereken önemi vermemişler ve cephe almışlardır. Bu kutuplaşma içinde Yenişehirli Avni, eski şiirimizi devam ettirenler grubunda olup, Encümen-i Şuara şairleri arasında yer almıştır.
Avni, Divan şiiri taraftarı bir şair olmakla beraber Leskofçalı Galip gibi içten içe edebiyatta yenileşmeye taraftar olan en azından yenileşme hareketlerine cevval bir tutumla karşı çıkan bir şair değildir. Hatta onun bazı açılardan edebiyatta yenileşme çabalarına katkıda bulunduğunu kabul etmek de gerekecektir.Avni Beyin şiirleri, şekil ve muhteva bakımından ele alındığında, yeniye ait birtakım unsurların yer yer bu şiirlere sindiği görülür. Onun yeniliklere açık oluşunu kabul eden Dr. Lokman Turan bu konuya şöyle bir açıklama getirmektedir. “ Bir örnekle sınırlı kalsa da, Kaside der-medh-i Sami Paşa isimli manzumesinde Avnı Beyin mesnevi kafiyesine göre kaside yazması bir yenilik olmaktan ziyade gelenekten sapmalar konusunda ele alınabilecek bir meseledir. Aynı Beyin "Kaside der-medh-i Sami Paşa" isimli kasidesi, yukarıda belirtilen kaside nazım şeklinin kafıye örgüsüne göre, bir kaside sayılamaz... Fakat, başlığının "Kaside der-medh-i Samı Paşa" olmasına bakılırsa, Prof. Haluk İpektenlin "Kasidelerin başına memduhun adının ve unvanının yazılması usuldendir." ifadesine göre de, bu şiir, mesnevı değil, kasidedir... Avni Beyin şiirlerinde muhteva bakımındanda bazı yenilikler dikkat çeker..."[11]
ESERLERİ
Divan: Avni'nin bütün şiirlerini içinde topladığı sanılan Divan oldukça hacimli olup İstanbul'da yayımlanmıştır. Divanı üç bin beytten fazladır.M.Kayahan Özgül , Avni divanı hakkında bir çalışma yapmış, divanının günümüz türkçesi ile yayımlamıştır. Divanında bir divanda bulunması gereken nazım şekillerinin hemen hepsinin kullanılmıştır.
Tercümesi: Mevlana Celaleddin Rumi 'nin Mesnevisi'nin ilk üç cildinin Türkçeye mensur çevirisidir. Elde müsvedde halinde bulunan bu çevirinin eksik olduğu sanılmaktadır.
Ab-name: Avni'nin, Bahariye Mevlevihanesi'nde bulunduğu dönemde orada çekilen susuzluğu anlattığı eseridir Abdülhamid'e sunulmuş olan manzum mensur karışık, dilekçeniteliğindeki bu kısa eser yayımlanmıştır. Suyla ilgili mazmunlara yer verdiği için edebiyat açısından ilgi çekicidir.
Mir'at-ı Cünun: Mir'ât-ı Cünûn: Bir takım psikopat tipler ile normal dı?ı davranışları mizah üslubuyla anlattığı eseridir. Mesnevi nazım ?ekli ile yazılan eser yarım kalmıştır. Toplam beyit sayısı 639 olup, aruzun feilâtün (fâilâtün) feilâtün, feilün (falün) kalıbıyla yazılmıştır.( A. ERKAL, a.g.e., Shf,817)
Ateşgede: Avni'nin Şeyh Galip 'in Hüsn ü Aşk'ına nazire olarak yazdığı ancak tamamlayamadığı başka bir eseridir.( A. ERKAL, a.g.e., Shf,817)
Nihan-ı Kaza: Kaynaklarca, elde bulunmayan ancak varlığı bilinen bu eseri Avni'nin Siham-ı Kaza'dan etkilenerek yazdığı ve daha sonra da yaktığı bildirilmektedir. Bu eserlerinin yanı sıra Yenişehirli Avni'nin başka eserlerinin de olduğu kaynakların verdikleri bilgiler arasındadır. (A. ERKAL, a.g.e., Shf,817)
İntak: Şairin Yunancadan tercüme ettiği eserdir. Bu eserden günümüze bazı bölümleri ulaşmıştır. (A. ERKAL, a.g.e., Shf,817)
FAYDALANILAN KAYNAKLAR
- [1] Mehmet Çavuşoğlu, Yenişehirli Avni, TDV İA, İst. 1991, C.4, SHF,123-124
- [2] .( A. ERKAL: Yenişehirli Avnî’nin Mir’ât-ı Cünûn İsimli Eseri,A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 39, Erzurum 2009 )
- [3] A. ERKAL, a.g.e., Shf, 816)
- [4] Mehmet Çavuşoğlu, Yenişehirli Avni, agy.
- [5] A. ERKAL, a.g.e., Shf,816)
- [6] ( Rehber Ansiklopedisi , Y. Avni Maddesi
- [7] Mehmet Çavuşoğlu, Yenişehirli Avni, TDV İA, İst. 1991, C.4, SHF,123-124
- [8] A. ERKAL, a.g.e., Shf,816)
- [9] A. ERKAL, a.g.e., Shf,816)
- [10] Prof. Dr. Mehmet ÇAVUŞOĞLU, BİR MEVLEVÎ ŞAİR: YENİŞEHİRLİ AVNİ BEY VE MEVLÂNA İÇİN NA'TI,akademik.semazen.net/article
- [11] Dr. Lokman TURAN, DİvAN ŞiiRİNİN SON ŞAİRLERİNDEN YENİşEHİRLİAVNİ BEy'DE GELENEKTEN MODERNE DOGRU AÇILAN KAPıLAR, AÜTAED, Erzurum, 2000