9.SINIF TÜRK EDEBİYATI DERS KİTABI CEVAPLARI MEB YAYINLARI SAYFA 70
METİN İNCELEME
Örnek Metin-1
HASTA ÇOCUK
— Bugün biraz daha rahattı, çok şükür...
— Elbet;
Geçer, bu korkulacak şey değil.
— Fakat nevbet
Zavallı yavrucuğun hâlini harâb ediyor;
Vücûdu âteş içinde, dalıp dalıp gidiyor.
İlaçların da mı te'sîri kalmamış acaba?
Sekiz gün oldu...
— Merak etmeyin hanım, humma...
— Hayır, Hûda'ya emânet neden merak edeyim?
Fakat kuzum, ne kadar olsa ben de valideyim!
Sekiz gün oldu, hararet devam edip duruyor.
Bakın, nabızları bîçârenin nasıl vuruyor.
Sarardı, korkuyor insan bakınca ellerine,
— Üzülmeyin siz efendim, gelir çabuk yerine; Çocuktur o...
— Gece pek çok sayıklıyor.
— Ne zarar!
İlaç verir misiniz?
— İstemez...
Kadın ağlar.
Zavallı anne şu bir tek hediyye-i ömrün
Saâdetiyle gârik-i sürür iken daha dün,
Bugün başında nigeh-bân-ı pür-teessürdür.
Mezar gibi oda samt u sükûn ile pürdür.
Nedir iniltisi hâricde bâd-ı sermânın?
Bükâsı hastaya âid-midir şu baranın?
Teessürât-ı beşerden gelir mi dehre melal?
Zehi tasavvur-ı bâtıl. Zehî hayâl-i muhal!
— Ninem...
— Ne var güzelim?
— Kaldırın şu perdeleri;
Kefen midir nedir onlar?...
Yine sudâ-ı seri
Yatakda hastayı çıldırtıyor, sayıklatıyor;
Kadın bu sözleri duydukça ağlayıp yatıyor.
Zavallı annecik ümmid ü bîm içinde tebâh;
Önünde gözlerinin bir yığın türâb-ı siyah;
Görür o toprağa üftâde nûr-i didesini,
Mezar iniltisidir zanneder boğuk sesini
Kılar yetîmi için Hâlık'ından istimdâd,
Yetîmeler gibi eyler için için feryâd.
Bu dul kadın bir o mahsûl-i ömr için yaşıyor;
Onun kemâline âid ümîdler taşıyor.
—Ninem!
— Nedir meleğim?
— Ağlıyor çocuklar, bak...
Bırak, bırak beni arsız çocuk!.. Ninem, toprak!
— Sayıklıyor yine. Yârabbi sen esirge bizi;
Bağışla yavrumu, onsuz bırakma lânemizi!
Zavallı anne soluk bir likâ-yi şefkattir;
Bu gün sekiz gün, o mehcûr-i hâb u râhattir.
Yegâne şevk-ı fuâdı yatakda bî-dermân,
Onun ümîd-i halâsıyle ruhu pür-helecân.
Tutup hayâlini âgûş-ı iktirâbında
Gezer bütün gece etrâf-ı câme-hâbında.
Bu kim bilir ne kadar böyle ber-devâm olacak,
O yaşlı gözlerine uykular haram olacak;
Çocuk açılmayacak belki uykusundan hiç...
—Sakın, hanım, bu fena hissi etmeyin terviç;
Bakın, hava ne güzel açtı, incilâ buldu;
Deminki velvele, şiddet sükûn-pezîr oldu.
Bulur çocuk da şifâlar, olursunuz mesrur;
Hüdâ büyüktür, eder matemi mübeddel-i sûr...
Çocuk, o şimdi kavî bir civan; fakat mâder,
Zavallı, üstüne hâlâ çocuk gibi titrer.
Tevfik Fikret
Tevfik Fikret’ten alınan “Hasta Çocuk” başlıklı 1. örnek metnin incelenmesi
YAPI: Metinde ölçülü ve kafiyeli bir hikâye anlatımı vardır. Metinde, kişi, zaman, mekân unsurları bir olay etrafında giriş-gelişme-sonuç şeklinde anlatılmıştır.
ANLAM: Şiirde sekiz gündür ateşler içinde kıvranan bir hasta çocuğun durumu anlatılır. Hasta çocuğun yakınları, onun başında konuşmakta, çocuğun iyileşmesi için umutla beklemektedirler. Buradaki insanların, çocuğun ölüm ve hayat arasındaki durumunu izlemesi, hikâye tekniğiyle anlatılmıştır.
GERÇEKLİK: Manzumede anlatılan durumu, gerçek hayatta da yaşayabiliriz. Metinde, şiirsel gerçeklik değil, yaşanan gerçeklik anlatılmıştır. Şiirsel gerçeklikte, şiirde anlatılanlar, söylenenler, gerçek hayatta yaşanamaz. Bu metin, her ne kadar ölçülü ve kafiyeli olsa da, şiirsel gerçekliği değil, yaşanan gerçekliği anlatmaktadır.
Hasta Çocuk metninden alınmış ifadeler, düz yazıyla anlatılmaya daha müsaittir. Çünkü bu eser aslında, ölçü ve kafiyelerin kullanıldığı bir hikâye şeklidir. Ayrıca, düz yazıya çevrildiğinde daha az anlam kaybı olur. Bu metinde imge, çağrışım değeri çok yoktur.
SES: “Hasta Çocuk” şiirinde bir olay, ses akışıyla verilmektedir. Manzumelerde yaşanmış ya da yaşanabilecek olaylar, ölçülü ve kafiyeli bir şekilde anlatılır. Bu tür metinlerde estetik kaygı çok fazla ön planda değildir. Genellikle bir olayın anlatılışı, olay akışı görülür. Hikâyeden farkı, ölçülü ve kafiyeli olmasıdır.
RİTİM-AHENK: Tevfik Fikret manzumeyi, aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Dizelerin sonunda kafiye ve redifler görülür. Şiirde aliterasyon ve asonanslar da vardır.
DİL: Metnin dili Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalarla dolu, günümüze göre zor anlaşılır bir dildir. Metindeki sözcükler genellikle gerçek anlamda kullanılmıştır.
Örnek Metin-2
HİKÂYE
Senin dudakların pembe
Ellerin beyaz,
Al tut ellerimi bebek
Tut biraz!
Benim doğduğum köylerde
Ceviz ağaçları yoktu,
Ben bu yüzden serinliğe hasretim
Okşa biraz!
Benim doğduğum köylerde
Buğday tarlaları yoktu,
Dağıt saçlarını bebek
Savur biraz!
|
Benim doğduğum köyleri
Akşamları eşkıyalar basardı,
Ben bu yüzden yalnızlığı hiç sevmem
Konuş biraz!
Benim doğduğum köylerde
İnsanlar gülmesini bilmezdi,
Ben bu yüzden böyle naçar kalmışım
Gül biraz!
Sen Türkiye gibi aydınlık ve güzelsin
Benim doğduğum köyler de güzeldi
Sen de anlat doğduğun yerleri
Anlat biraz!
Cahit KÜLEBİ
|
Cahit Külebi’den alınan “Hikâye” başlıklı 2. örnek metnin incelenmesi
YAPI: Metinde 6 dörtlük halinde, ölçülü ve kafiyeli bir şekilde duygu aktarımı yapılmış, bir olay anlatılmamıştır.
ANLAM: Şiirdeki kelimeler genellikle gerçek anlamda kullanılmıştır. Şair, dörtlüklerde, sevdiği kişiye kendi hayatıyla ilgili bilgiler verip ve hislerini anlatır.
GERÇEKLİK: Bu şiirde anlatılanlar, seven bir insanın gerçekliğidir ve bu gerçekliği, birebir aynı olmasa da, günlük hayatta bulabiliriz. Bu şiirin gerçekliği, insan hayatının gerçekliğiyle benzeşmektedir.
SES: Metinde, şiire has bir ses akışı vardır. Ses akışını sağlayan özelliklerden biri de, dizelerin uzunluk ve kısalıklarıdır.
RİTİM-AHENK: Şiirde ritim, serbest ölçüyle sağlanmıştır. Ayrıca her dörtlüğün sonunda tekrarlanan "biraz" kelimesi, şiire ahenk kazandırmıştır.
DİL: Metnin dili sade ve anlaşılırdır.
ÖRNEK METİNLERİN KARŞILAŞTIRMASI
ø İki şiirde de ses akışı vardır.
ø Şiirlerde kafiye, redif, aliterasyon ve söz sanatları kullanılmıştır.
ø İki şiirde de anlatılanlara gerçek hayatta rastlayabiliriz.
ø İki şiirde de kelimeler genel olarak gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır.
ø Hasta Çocuk başlıklı 1. metninde bir olay, giriş, gelişme ve sonuç sıralamasıyla anlatılmıştır. Hikâye başlıklı 2. metinde olay anlatımı yoktur.
ø Hasta Çocuk metninde aruz ölçüsü, Hikâye başlıklı şiirde serbest ölçü kullanılmıştır.
ø Hasta Çocuk metninin dili ağır, Hikâye metninin dili sadedir.
ø Hasta Çocuk metninde birim kullanılmamış, dizeler alt alta sıralanmıştır. Hikâye metninde birimler dörtlükler halinde oluşturulmuştur.
ø 1. metinde yaşanan gerçeklik; 2. metinde bireysel duyguların yansıtıldığı bir gerçeklik söz konusudur.
ø 1. metnin imge, çağrışım değeri yoktur. 2. metnin gerçekliğinde çağrışım çok kuvvetlidir.
ø Ölçü ve kafiyelerin kullanıldığı bir hikâye olan 1. metin düz yazıyla anlatılmaya daha uygundur, düz yazıya çevrildiğinde anlam kaybı daha az olur. Çağrışım gücüne sahip 2. metin ise düz yazıyla anlatıldığında anlam kaybına daha fazla uğrar.
Hasta Çocuk metnindeki olay örgüsü şu şekildedir:
Hasta Çocuk manzumesindeki olaylar, gerçek hayatta yaşanabilir niteliktedir. Metindeki gibi, bir çocuğun hastalanması, ona annesinin endişeli şekilde yardım etmesi, çocuğun iyileşip büyümesi ve annenin çocuğuna gösterdiği ilgi, gerçek hayatta aynen yaşanabilir.
Hikâye adlı metin için yukarıdaki gibi bir olay örgüsü oluşturulamaz. Çünkü şiirlerde bireysellik, duygu ve çağrışım, manzumelerde ise anlatma ve gösterme önemlidir. Şiirlerde olaylar, durumlar karşısındaki seziş, duyuş ve hayal; manzumelerde ise yaşanmış veya yaşanabilecek olaylar dile getirilir.
Hasta Çocuk adlı manzumede amaç, doğal gerçekliği bulunan bir konuyu anlatmaktır. Bu nedenle metnin çağrışım yönü zayıf, anlatım ise tek yönlüdür.Hikâye adlı şiirde ise amaç, bireysel duygunun anlatılmasıdır. Soyut yönü ağır bastığı için de çağrışım yönü güçlüdür, anlam ise çok yönlüdür.
