İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ ŞEKİLLERİ ÖRNEKLİ ANLATIM

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ ŞEKİLLERİ ÖRNEKLİ ANLATIM, İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ, İSLAMİYET TÜRK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ, 

1-KOŞUK: 
*Daha çok “şölen”lerde ve “sığır” denilen av törenlerinde söylenir.
*Halk edebiyatındaki “koşma”nın, divan edebiyatındaki “gazel”in karşılığıdır.
*Nazım birimi dörtlüktür.
*Hece vezni kullanılır. (genellikle 7 ve 11’li)
*Yiğitlik, aşk, tabiat gibi konular işlenir.
*İslamiyet öncesi edebiyatımızda yaygın olarak kullanılmıştır.
*Kafiye düzeni aaab,cccb,dddb şeklindedir. Genelde yarım kafiye kullanılmıştır.
 *Genellikle “kopuz” eşliğinde söylenir.

*Genellikle kendi başına bütünlüğü olan dört dizeli bentlerden oluşan koşuklar manilere ve koşmalara kaynak olmuştur.

*Koşuk söyleyen başlıca ozanlar: Çuçu, Aprinçur Tigin, Kül Targan, Pratyaya Şiri

Koşuk Örneği:
Öpkem kelip ogradım
Arslanlayu kökredim
Alplar başın togradım
Emti meni kim tutar?


2-SAGU:
*Devlet büyüklerinin veya sevilen kahramanların ölümü üzerine duyulan acıyı dile getirmek için, “yuğ” denilen cenaze törenlerinde söylenen şiirlerdir.
*Kafiye düzeni koşuktaki gibidir. (aaab,cccb,dddb)
*Koşuk gibi kopuz eşliğinde söylenir.
*Halk edebiyatındaki karşılığı "ağıt", Divan edebiyatındaki karşılığı "mersiye"dir.
*Hece vezniyle yazılır.
*Nazım birimi dörtlüktür.
*Sagular bir ölüm dolayısıyla söylenmiş şiirler olmasına rağmen yine mert ve yiğitçe bir söyleyişe sahiptirler. Hele savaşta düşman tarafından öldürülen bir kahraman için söylenen sagular baştan sona öç alma isteği ile dolu olurdu.

Sagu Örneği:Alp er Tunga öldi mu
Issız ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur     (Alp Er Tunga Sagusu)


3-SAV:  *Bugünkü “atasözü”nün yerine kullanılmıştır. Kısa ve özlü sözlerdir.
*Sav, tecrübe edilerek doğruluğu anlaşılmış duygu ve düşüncelerin, mümkün olduğu kadar az kelime ile özlü bir şekilde ifade edilmesidir.

Sav Örneği: 

Erdemlig kişi erdini birle tüz ol. Erdemsiz kişi etük içindeki ulyak birle tüz ol.

( Erdemli kişi cevher ile birdir, Erdemsiz insan çizme içindeki taban astarı ile birdir)

Birin birin ming bolur, tama tama göl bolur.
( Birler bin olur, damla damla göl olur)         (Divan-ı Lügat’it Türk’ten)


4-DESTAN:*Milletlerin zihinlerinde derin etki bırakan savaş, göç, afet, kıtlık gibi olayların etkisiyle söylenmiş, uzun manzum hikâyelerdir.
*Destanlar genellikle bir durum, bir olay veya bir kahraman üzerine kurulu uzun manzum eserlerdir.
*Yapıları gereği milletlerin en eski edebiyat ürünleridir.
*Milletlerin tarih içindeki maceralarına dayanır ve onlardan beslenir. Bu maceralar milletlerin tarihten önceki dönemlerinde veya milli tarihin kuruluşu sırasında başlar, bazen bütün tarih boyunca devam eder.
*Destanda işlenen olaylar, toplumda derin izler bırakmış olmalıdır.
*Olay ve kişiler olağanüstü nitelikler göstermelidir.
*Tanrılar olaylara karışır.
*Milli dil ve nazım şekilleriyle söylenir.
*Genelde toplumun ortak görüşleri yansıtılmıştır.
*Oldukça uzun yazılardır.