İlk Örneklerinden Günümüze Türkçenin Önemli Sözlükleri

·         İlk Örneklerinden Günümüze Türkçenin Önemli Sözlükleri

İlk Örneklerinden Günümüze Türkçenin Önemli Sözlükleri, İLK ÖRNEKLERDEN GÜNÜMÜZE TÜRKÇE SÖZLÜKLER , MAKALE, 

derskonum.com'un değerli akademisyen-öğretmen-öğrenci-edebiyat sever takipçileri.

Derskonum.com olarak her dönem olduğu gibi yeni dönemde de sizler için kitap cevapları, konu anlatımı, pdf ders notları ile her zaman yanınızdayız..

Bu sayfamızda siz değerli takipçilerimiz için  İlk Örneklerinden Günümüze Türkçenin Önemli Sözlükleri üzerine bir paylaşım yazacağız. 

Siz de eğer bize ve tüm eğitim camiasına yardımcı olmak adına hazırladığınız yazılıları-notları-soruları-videoları paylaşmak isterseniz mail adresinden bize ulaşabilirsiniz.

İyi çalışmalar..

doğru konum= derskonum

hazırlayan:Mustafa Şahin TDE Öğretmeni

İlk Örneklerinden Günümüze Türkçenin Önemli Sözlükleri

• ·         Divan-ı Lügat'it Türk
• ·         Muhakemetü'l Edep
• ·         Codex Comanicus
• ·         Lehçetü'l Lügat
• ·         Müntehabat-ı Türkiye
• ·         Müntehabat-ı Lügat-ı Osmaniye
• ·         Lehçe-i Osmaniye
• ·         Muhakemetü'l Lügateyn
• ·         Kamus-ı Türki
• ·         Türkçe Sözlük

DIVAN-I LÜGATİ’T TÜRK

·         11.yy’da (1072-1074) Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır. “Türk Dili Divanı” anlamına gelmektedir.

·         Ebul Kasım Abdullah’a sunulmuştur.

·         Halife Muktedi Biemrillah’a sunmuştur.

·         Türkçenin ilk sözlüğü ve dilbilgisi kitabıdır.

·         7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığı verilmiştir.

·         Türk dilini Araplara öğretmek amacıyla yazılmıştır. Bu nedenle Arapça olarak kaleme alınmıştır.

·         Yazar Türkçe kelimelerin karşılıklarını ve bunu halk dilinden derlediği örneklerle delillendirmiştir.

·         Türk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf ve gelenekleri üzerine önemli bilgiler vardır.

·         Devrinin Türk dünyasını gösteren bir haritada vardır.

·         Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.

NOT: Bu eserle birlikte sözlük yazma geleneği başlamıştır.

Muhakemetü'l Edep

Arapca oğrenmek isteyenlere yararlı olabilecek bir eserdir. Turk asıllı olmakla

birlikte Arap sozlukculuk geleneğinde onemli bir yere sahip olan Zemahşeri’nin yazdığı bu eser,

Harezm Turkcesi icin dil malzemesi icermektedir.

Codex Cumanicus

XIII. yuzyıl sonlarında hazırlandığı sanılmaktadır.

Karadeniz’in kuzeyinde yaşamış olan Kuman (Kıpcak) Turklerininin soz varlığı ve sozlu edebiyat urunleri ile ilgili derlemelerden oluşur.

İtalyanlar tarafından hazırlanmış olabileceğinden ‘İtalyan bolumu’ diye adlandırılan eserin

bu bolumunde Latince sozcuklerin Farsca ve Kıpcakca karşılıkları verilmiştir.

Lehçetü'l Lügat

Şeyhülislam Mehmed Esad Efendi tarafından yazılmıştır.

Türkçeden Arapçaya, Farsçaya ve Türkçeye bir sözlüktür. Esad Efendi, "Türkçeleşmiş ve halk arasında kullanılan her kelime Türkçedir" düşüncesiyle hazırladığı eserde 3.661 kelimeye yer vermiştir. 

Muntahabat-ı Turkiyye

James W. Redhouse tarafından yazılmıştır

Müntehabât-ı Lügât-i Osmâniyye

James W. Redhouse tarafından yazılmıştır

Osmanlı Türkçesinde kullanılan söz varlığımız içinden seçilmiş 25.658 kelimeden oluşmuştur. Bu sözlerin 18.897'sini Arapça, 6.761'ini Farsça sözler oluşturmaktadır. 

Lehce-i Osmani

Ahmet Vefik Paşa tarafından kaleme alınır.

Türkçe kelimelere yer vermesiyle kendinden sonra bu şekilde hazırlanacak olan sözlüklerin öncüsü olma özelliğine sahip bir sözlüktür.

Eser, "Arapça Farsça Olmayan Kelimeler", "Arapça Farsça Olan Elfâz-ı Osmâniyye" bölümleri olmak üzere iki bölümden oluşmuştur.

Lehce-i Osmânî'nin diğer bir önemli özelliği de deyim ve atasözlerine yer vermesidir. 

Muhakemetü'l Lugateyn

Ali  Şir Neva’inin  Türk Dili ve Türkçe adına yazdığı en önemli  eseridir. Eser, Kaşagarlı Mahmut’un yazdığı Divan’ı Lüğat Üt Türkî’den sonra Milli Dili korumak endişesi ile İslami dönem edebiyatının bu konudaki yazılmış en mühim ikinci eserdir.  Divanı Lugatit Türk’te Türkçe’nin Arapçayla “at başı gittiği” ispatlanmaya çalışılırken bu eserde Türkçe’nin Farsça’dan üstünlüğü ispatlanmaya çalışılmıştır.

Kamus-ı Türki

Şemsettin Sami tarafından 1900 yılında kaleme alınmıştır.

Osmanlı Türkçesini üç dilden oluşan bir karma sayan eski zihniyetten, bağımsız ve bütünlüklü bir Dil olarak gören yeni anlayışa geçişte kilit bir merhaleyi temsil eder. Arapça ve Farsça kelimeler eski sözlüklerdeki gibi gelişigüzel aktarılmamış, güncel yazı dilinde kullanılma ve yaşayan bir unsur olma özelliklerine dikkat edilmiştir. Arapça ve Farsça sözcüklerin özgün anlamları değil, (geleneksel bakışta "bozuk" sayılsa da) güncel Türkçe kullanımdaki anlamları verilmiştir. Batı dillerinden alınan yeni kelimelere yer vermeye özen gösterilmiştir. En önemlisi, dilin bel kemiğini oluşturan "Türkçe" unsurunun yapısı ve etimolojisi üzerinde dikkatle durulmuştur.

Türkçe Sözlük: Türk Dil Kurumunun ilk baskısını 1945’te yayımladığı ve bugüne kadar on bir baskısı yapılan Türkçe Sözlük günümüz Türk sözlükçülüğünün temel eserlerinin başında gelmektedir.

Türkçenin soz varlığını ortaya koyacak bir sözlük hazırlanması düşüncesi, Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin 12 Temmuz 1932 günü kuruluşuyla birlikte gündemde yer almaya başlamıştır.

Bunların dışında kalan önemli eserler

Lügat-iKamus: Ahmet Lütfi Efendi tarafından hazırlanmış ve 1870 yılında yayımlanmıştır.

Zübdetü’l-Lügat: Hüseyin Remzi’nin 1871’de hazırladığı bu eser, sonradan Lügat-i Remzi (1888) ve Ünsü’l-Lügat (1890) adı altında iki ayrı baskı olarak da yayımlanmıştır.

Mir’atü’l-Lügat: 1877’de Mehmet Rıfat tarafından hazırlanmıştır.

Lügat-i Ebuzziya: Ebuzziya Tevfik Bey esri 1890’da tamamlamıştır.

Lügat-i Şemsettin:1891’de yayımlanmıştır.

Lügat-i Naci: Muallim naci’nin 1891’de hazırlamaya başladığı ve Müstecabizade İsmet’in tamamladığı bu eser çok tanınmıştır.

Kamus-ı Osmanî: Mehmet Salahi’nin 1896’da başlayıp 1904’te tamamladığı bu eser 4 cilttir.

Mükemmel Osmanlı Lügati: Ali Nazima ve Reşat tarafından hazırlanmış ve 1902’de yayımlanmıştır.

Resimli Kamus-i Osmanî: Ali Seydi 1909’da düzenlenmiştir.

Lügat-i Cudi: 1916’da yayımlanmıştır.

Büyük Türk Lügati: İlk iki cildi 1927’de eski harflerle, son iki cildi yeni harflerle yayımlanmıştır.

Velet Çelebi Sözlüğü: El yazması olarak 10 ciltte tamamlanmıştır.

hazırlayan:Mustafa Şahin TDE Öğretmeni