PostmodernizmPostmodernizm nedir,Postmodernizm özellikleri,Postmodernizm temsilcileri,Postmodernizm ortaya çıkışı, Postmodernizm, EDEBİ AKIMLAR, ,

Postmodernizm Nedir? Postmodernizmin Özellikleri

Postmodernizm ile modernizm kavramları arasında bir bağlantı bulunmaktadır. Bu sözcük “Post” ile “Modern”in bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. İngilizcede “Post” kelimesi bir şeyin sonrası anlamına gelmekteyken “Modern” de yeni olan, geçerliliği olan şey manalarını taşır. Dolayısıyla “Postmodernizm” modernizm ötesi yani yeninin, şu an geçerli olanın sonrası anlamlarına gelmektedir. “Postmodernizm nedir?” sorusuna sözlük ve terim anlamlarıyla şu şekilde cevap verebiliriz:

A) Sözlük Anlamıyla:

Postmodernizm: Post-modern-izm

Post: Sonraki, sonra gelen

Modern: Şimdiki, şimdi olan, yaşanmakta olan

İzm: Belirli düşünce, doktrin

B) Terim Anlamıyla:

Modernizmden sonra gelen, onu eleştiren, onun özelliklerine karşı gelen veya onu tamamlayan bir düşünce hareketidir. Burada iki nokta vardır. Modernizmden sonra gelmesi ve onun eksik yönlerini tamamlaması.

Postmodernizm ne zaman ve nasıl doğmuştur?

Postmodernizm, II.dünya savaşından sonra, önce Amerika’da, sonra Avrupa’da çıkan bir düşünce hareketidir. Bazılarına göre bu kelime ilk kez 1934 yılında, diğer bir görüşe göre ise 1939’da Tombie tarafından ilk kez kullanılmıştır. Bunların dışında Wirginia Wolf adlı kadın yazarın da bu hareketin başlamasında büyük bir katkı sağladığını söyleyebiliriz. Wirginia Wolf’a göre gerçeklik dışta değil insanın içindedir. Asıl gerçeklik insanın duyguları, düşünceleri, hayalleridir. İşte bazı araştırmacılar bu yazarı postmodernizmin başlangıcı sayarlar.

Tüm ideolojileri reddeden postmodernizmin ilk adımları modernizmi sorgulamakla atılmış olur.  Eleştiriler modernizm insanlara vaat ettikleri üzerine yoğunlaşmıştır. Modernizmin insanlara vaat ettikleri ise şunlardır:

• Özgürleşmek
• Zenginleşmek
• Barışı sağlamak
• Mutluluğu getirmek 

(Daha ayrıntılı bilgi için Modernizm başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.)

Bu vaatler özellikle II.Dünya Savaşı’yla birlikte gerçekleşmekten uzaklaşmıştır. Tüm dünyada büyük yıkımlar meydana gelmiş, milyonlarca insan hayatını kaybetmiş, dünya iyice fakirleşmiş ve tüm bunların sonucunda insanlarda mutsuzluk hakim olmuştur. Modernizmin insanlara vadettiği şeylerin gerçekleşmemesi üzerine bazı düşünürler bu hareketi eleştirmeye başlamış ve reddetmişlerdir.

1950’lerin sonlarına doğru artık bu sanat akımı tüm dünyada kendinden bahsettirmeyi başarmış ancak asıl popülaritesini 1980’li yıllarda kazanmıştır.

Postmodernizm yüksek teknolojiye ulaşmakla doğdu. I.dünya savaşından sonra teknolojik gelişmeler yaşandı. Bütün bu gelişmeler mesafe kavramını ortadan kaldırdı. Böylece seyahatler arttı. Postmodernistler bu gelişmelerin sonucu olarak diğer milletlerle uyum içinde olması gerektiğini belirtmişlerdir.

Postmodernizmin Özellikleri

1.Modernizmi Sorgulamak (Hayata Bakış)

Bu akım, modenizmin getirdiği birçok yeniliği eleştirmişlerdir. Çünkü modernizm getirdiği ve savunduğu birçok şeyin II.dünya savaşı yıllarında çürütüldüğü ve mantıklı yönlerinin kalmadığını savunmuşlardır. Ancak bu modernizmin getirdiği bu sorunlar sert bir şekilde eleştirilirken insanlara yeni çıkış yolları sunulur.

2.Çevreci Olmak

Greenpeace hareketi bu dönemde ortaya çıkmıştır. Bu hareket endüstriye karşı çıkacak kadar ileriye gitmiştir.

3. Küreselleşmeyi Savunmak

Milli değerlere karşı olup küreselleşmeyi savunmak.

4. Gerçek Anlayışı

“Gerçeklik” kavramına yeni bakış açısı getirmişlerdir. Onlara göre tartışılmaz ve evrensel bir gerçeğin olması mümkün değildir. Gerçek sandıklarımız gerçekliğin ancak bir parçasını oluşturur ve bu da yoruma her zaman açıktır. Çünkü gerçeklik kavramı beklentilere, önyargılara ve kültürlere göre değişkenlik gösterir. Bu bakımdan nesnel bir gerçeklik yoktur.

5. Geleneksel Sanata (Sanat Anlayışlarına) Karşı Olmak

I.Dünya Savaşı sonrasında tüm dünyada geleneksel sanata/edebiyata karşı bir sert tavır başlamıştı. Postmodernistler bu durumu daha da ileriye taşıyıp alışılmış güzellik anlayışlarını yıkmıştır.

6. Tek Bir Dünya İçinde Çeşitliliği/Çoğulculuğu Savunmak

Sanattaki tekliği, birliği eleştirmişler ve gerçekçi olanın çeşitlilik olduğunu savunmuşlardır. Örneğin geçmişte yer alan klasik sanatın izleri de günümüz popüler sanatın izleri de eserlerinde görülmektedir. Böylelikle sanat dünyasında alışılmış kalıpları yıkıp sanat içinde bir biçimsizliği savunmuş olurlar.

7. Dil ve Üslupta Alışılmışı Bozma

Daha önceki özelliklere istinaden postmodernistlerin sanatta alışılmış kuralları yıktıklarını gördük. Dolayısıyla sanattaki bu kural tanımamazlık dil ve üslup özelliklerinde de kendini hissettirecektir. Dildeki alışılmış manalara karşı çıkıp sanat diliyle oynamışlardır. Onlara göre nasıl ki yaşamı anlamak ne kadar zor ve karmaşık ise bir eseri anlamak ve yorumlamak da o kadar uğraştırıcı olmalıdır. Bir eser okuyucuyu düşünmeye ve onun hakkında kendi yorumlarını yapmaya sevk etmelidir.

postmodernizm sanatçıları ve eserleri

James Joyce (1882-1941): İrlandalı yazar. Eserleri: Dubliners, Sürgünler, Ulyssest, Oda Musikisi, Sürgünler, Finnegan'ın Uykusuzluğu.

Virginia Wolf (1882-1941): İngiliz kadın yazarı. Eserleri: Dışarıya Yolculuk, Gece ve Gündüz, Jacob'un Odası, Deniz Fenerine Doğru, Dalgalar, Orlando, Seneler, İnsanın Kendi Odası, Bayan Dallonway.

Robert Musil (1880-1942): Avusturyalı yazar. Eserleri: Niteliksiz Adam, Genç Törless.

Franz Kafka (1883-1924): Avusturyalı yazar. Eserleri: Dava, Açlık fiampiyonu, fiato, Amerika, Çin Seddi, Değişim, Ceza Sömürgesi.

Max Frisch (1911-1991): Almanca yazan İsviçreli yazar. Eserleri: Cezaevi Günleri, Homo Faber, Günlük, Bay Beidermann ve Kundakçılar, Philip Hotz'un Büyük Öfkesi.

Alain Robbe Grillet (1922-): Fransız yazar. Eserleri: Silgiler, Gözetleyiciler, Kıskançlık, Dehlizde, Buluşma Evi (roman).

Umberto Eco (1932-): İtalyan bilim adamı, eleştirmen ve yazar. Eserleri: Anlatı Ormanlarında Altı Gezinti, Foucault Sarkacı, Orta Çağ Estetiğinde Sanat ve Güzellik, Gülün Adı.

Octavio Paz (1914-): Nobel edebiyat ödülü sahibi Meksikalı şair. Eserleri: Luna Silvestre, No Passaran, Raiz del Hombre, Piedra del Sol, Salamndra.

Albert Camus (1913-1960): Nobel edebiyat ödülü sahibi Çağdaş Fransız yazarı. Önemli eserleri: Yabancı, Veba, İsyan Eden İnsan, Düşüş, Sürgün ve Karanlık, Yanlışlık, Ters Yüz, Düğünler, Sizip Efsanesi, Anlaşmazlık, Sıkıyönetim, Doğrular.

İtalo Calvino (1923-1985). İtalyan yazar. Önemli eserleri: Amerika Ders Notları,Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu, Ağaca Tüneyen Baron.

Türkiyede Postmodern Roman

Jale Parla, Yıldız Ecevit, Berna Moran gibi edebiyat kuramcıları Türkiye'deki edebiyatta kimi yazarların postmodern roman özellikleri barındıran yapıtlar ortaya koyduğunu belirtirler ve bunları değerlendirirler.

Genel olarak ismi anılan yerli postmodern yazarlar ve yapıtları şöyledir:

• Oğuz Atay, ( Tehlikeli Oyunlar, Tutunamayanalar, Korkuyu Beklerken)
• Orhan Pamuk, ( Benim Adım Kırmızı, Kara Kitap)
• Hasan Ali Toptaş, ( Bin Hüzünlü Haz)
• Metin Kaçan, ( Fındık Sekiz)
• Latife Tekin, ( Sevgili Arsız Ölüm)
• Bilge Karasu, ( Gece, Troyoda Ölüm Vardı)
• Murat Gülsoy, ( Bu Kitabı Çalın, Bu Filmin Kötü Adamı Benim)
• Elif Şafak, ( Mahrem, Pinhan)
• Sema Kaygusuz, ( Yere Düşen Dualar, Sandik Lekesi)
• İhsan Oktay Anar, ( Puslu Kıtalar Atlası, Afrasiyab'in Hikayeleri)
• Süreyya Evren, ( Kanlar Ülkesinde Karnaval, Ur Lokantası, Postmodern Bir Kız