Hazırlayan : MUSTAFA ŞAHİN
Mülakat; tanınmış veya alanında söz sahibi
bir kimsenin belirli konulardaki görüşlerini öğrenmek amacıyla o kişiyle
buluşma, ahbaplık etme; bir iş üzerinde karşılıklı fikir yürütme, görüşme
anlamlarına da gelir.
*Alanında uzman veya tanınmış kişilerle,
devlet adamlarıyla vs. mülakat yapılabilir. Toplumda
*Mülakatta bilgi vermek, bir konuda okuru
aydınlatmak söz konusudur.Bu nedenle dil genel olarak göndergesel işlevde
kullanılır.
*Açık bir anlatımda akıcılık, duruluk ve
yalınlık bulunur.
*Mülakat, diyaloglara dayalı bir anlatım
türüdür. Dolayısıyla mülakatta söyleşmeye bağlı anlatım türü ağırlıklı olarak
kullanılır. *Açıklayıcı anlatım ve öyküleyici anlatım türü mülakatta başvurulan
anlatım türleri arasındadır.
*Sözlü bir anlatım türü olmasına rağmen,
daha sonra düzenlenerek genellikle gazete ve dergilerde yayımlanır.
*Mülakatta ayrıntılara girilmez; temel
düşünce, kavram ve olgular söz konusu edilir.
*Cumhuriyet Dönemi’nden önce Türk edebiyatında
mülakat türünde az sayıda urun verilmiştir.
*Mülakat türü, bizim edebiyatımızda
Tanzimat’tan sonra görülmeye başlanmıştır.
*İlk mülakat örneği Ziya Paşa’nın “Rüya”
adlı eseridir. Gerçek anlamda bir mülakat olmayan bu eserde yazar, anlattıklarını gördüğü
bir rüya biçiminde kurgulamıştır.
*Ruşen Eşref Ünaydın, Diyorlar ki adlı eseriyle Türk edebiyatında mülakat
turunun ilk yetkin örneğini vermiştir.
Mülakatın Aşamaları
·
Mülakat yapılacak konu ve kişi belirlenir.
·
Mülakat yapılacak konu ve kişiyle ilgili araştırma yapılır.
·
Mülakatta sorulacak sorular hazırlanır.
·
Mülakat yapılacak kişiden randevu alınır.
·
Mülakat gerçekleştirilir ve kayıt altına alınır.
·
Kayıt yazıya geçirilir ve yazı düzenlenir.
·
Metnin görsel tasarımı yapılır.
Mülakat Yapacak Kişinin Dikkat Etmesi
Gereken Hususlar
- Mülakatta ilk etki, ilk izlenim her zaman çok
önemli olmuştur. Bu yüzden mülakat yapacak kişinin konuşmasına,
hareketlerine, giyimine kuşamına vb. dikkat etmesi gerekir
- İlk önce konuyu ve görüşülecek kişiyi belirlemek
gerekir.
- Mülakat yapılacak kişiyle görüşmek ve ondan
randevu talep etmek gerekir.
- Görüşülecek kişi ve konu hakkında iyi bir
araştırma ve hazırlık yapmalıdır.
- Randevu saatine mutlaka uymalıdır.
- Görüştüğü kişinin ilgisini ve dikkatini
çekmelidir.
- Bilgi, birikim ve kültürüyle muhatabını konuşmaya
ikna edebilecek yeteneğe sahip olmalıdır.
- Görüşme sırasında konuşmasına dikkat etmeli;
ölçülü, nazik ve saygılı bir üslup kullanmalıdır.
- Düşünceler, istekler vb. gereksiz ayrıntılara
girilmeden, kısaca aktarılmalıdır
- Görüşme esnasında konuşmacının sözünü gereksiz
yere kesmemelidir.
- Soruları önceden yansız bir tutumla
hazırlamalıdır.
- Mülakat yaptığı kişinin görüşlerini hiçbir
değişiklik yapmadan, olduğu gibi yazıya aktarmalıdır.
Mülakat Yöntemleri ve Türleri
- Yüz yüze yapılan mülakatlar
- Telefon, televizyon gibi anında ses ve resim
ileticileri ile yapılan mülakatlar
- Sağır ve dilsizlerle gerçekleştirilen hareketle
(simgesel) iletişim mülakatları
Bunların dışında mülakat, görüşme amacına
göre, görüşmeye katılanların sayısına, görüşülmek istenen kişiye, görüşme
biçimine, görüşmenin yapısına, sorulara ve ölçülmek istenen özelliklere,
görüşmedeki kuralların niteliğine göre de sınıflandırılabilir.
|
Mülakatın zaman içinde değişik türleri
oluşmuştur. |
|
Bire
bir mülakat: Görüşmeci ile görüşülen kişinin diyaloğuna dayanır. |
|
Paralel
mülakat: İki veya daha fazla görüşmecinin tek bir kişiyle yaptığı
mülakattır. |
|
Çalışma
arkadaşları grubu: Özellikle takım çalışması gerektiren işlerde kullanılan bir yöntemdir.
Adayın işe alınması durumunda çalışacağı insanlarla, yani olası iş
arkadaşlarıyla birlikte nasıl hareket edeceği gözlemlenir. |
|
Sıralı
mülakat: Bu tip mülakatlar bire bir mülakatlara çok benzer. Tek farkı
muhatabın değişik teknik özellik ya da becerilerinin birden fazla görüşmeci
tarafından ayrı ayrı ele alınmasıdır. |
|
Değerlendirme
merkezi: Üç veya daha fazla adaya belli bir sürede yönetici yeteneklerini
ortaya koyabilecekleri gerçeğe yakın olaylar verilir. Adaylar bir süre sonra
olayı birlikte tartışırlar. Değerlendirmeciler adayların hareket ve
konuşmalarını değerlendirip karara varırlar. |
|
Telefon
mülakatları: Özellikle adayların görüşme merkezinden uzakta olduğu veya çok
fazla adayla görüşülmesi gerektiği zamanlarda kullanılır. (11.sınıf edebiyat kitabından) |
BU TÜRDE ÖNEMLİ YAZAR-ESER
1) Ruşen Eşref
Ünaydın: Diyorlar Ki, Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal'le Mülakat
2)
Hikmet Feridun Es: Bugün De
Diyorlar Ki
3)
Mustafa Baydar : Edebiyatçılarımız
Ne Diyorlar
4)
Gavsi Ozansoy'un40 Yıl Sonra Diyorlar
Ki , Beş Kuşak
Konuşuyor
5)
Abdi İpekçi : Liderler
Diyorlar Ki
6)
Nurullah Berk Ustalarla
Konuşmalar
7) Sermet Sami
Uysal'ının Yahya Kemal’le Sohbetler
8)Yaşar
Nabi Nayır'ın Edebiyatçılarımız
Konuşuyor,
*Röportaj; bir
gerçeği, sorunu, olayı ya da durumu ortaya koymak; açığa çıkarmak amacıyla
oluşturulan öğretici gazete ve dergi yazısıdır. / Bir olay ya da durumla ilgili
yerinde yapılan gezi, inceleme, araştırma ve soruşturma ile yazılan gazete haberlerinin genişletilmiş
biçimidir.
*Sözcük olarak “getirmek,
toplamak” anlamlarına gelen röportaj, sözlü yöntemlerden de yararlanılarak
hazırlandıktan sonra gazete ve dergilerde yayımlanır.
*Sanatsal yazı olma
özelliğini taşımakla beraber daha çok bir haber yazısıdır.
*Bilgiyi, haberi,
gerçeği; açık, yalın ve çarpıcı bir dille okurlarına iletir.
*Daha çok kısa
cümleler kullanarak anlatımına hareket ve canlılık katar.
*Röportaj yazarı,
metnini bir öykü kurgusu içinde okuruna sunar.
*Yazar,olayı yerinde görerek,
farklı kişilerle konuşup soruşturarak yazmalıdır.
Gerektiğinde yetkililerle görüşerek bilgi ve belge toplar,
yazısını fotoğraflarla destekleyebilir.
*Gücünü ve
inandırıcılığını belgelerden alır ancak okuyucu belgenin de ötesine geçirilmek
istenir.
*Gerektiğinde
fotoğrafın, ses ve filmin desteğine ve ilgililerin görüşlerine başvurulur,
böylece yansıttığı doğrularla okurlarını yüz yüze getirir.
*Bir yazı olabileceği
gibi, aynı koyunu işleyen bir yazı dizisi biçiminde de verilebilir.
*Tanıtılan objeyle
ilgili yazar, kendi görüşlerini de katabilir.
*Bu türde farklı
kişilerin görüşlerine başvurulup soru-cevap yöntemiyle karşılıklı konuşmalara
yer verildiği için mülakatla benzerlik gösterir. Ancak mülakat yöntemi
röportajın sadece bir bölümünü oluşturur.
*Ayrıca araştırması
yapılan yerler gezilip anlatıldığı için gezi yazısıyla benzerlik gösterir.
*Röportaj yazılırken
açıklama, öyküleme, tartışma, betimleme gibi anlatım biçimlerinden
yararlanılır.
*Bir gazetede yer
alabileceği gibi bazı röportajlar radyo ve televizyondan da yayımlanabilir.
Bunlar belgesel röportaj şeklinde
nitelenebilir.
*XIX. yüzyılda
Amerika’da ortaya çıkan röportaj turu, Türkiye'de gerçek anlamda 1950'li
yıllarda gelişmeye başlamıştır. Bu
yıllardan itibaren çok partili siyasi hayata geçilmiş, toplumsal değişim hız kazanmış,
köyden kente göç dalgası başlamıştır. Böylece bu yeni gelişme ve olguların
neden olduğu toplumsal sorunlar röportaj turunun konusu olmuştur.
Konularına göre üçe ayrılır:
1.
Bir yeri konu alan röportaj: Bu röportajlarda tanıtılan
yer, yaşam her yönüyle ele alınır; farklı yönleri fotoğraf ve filmlerle desteklenir.
2. Eşyayı konu alan röportaj: Eşyanın dikkat çekici ve düşündürücü özellikleri ele alınır.Genellikle toplum gözünde öneme sahip veya dikkat çeken nesneler hakkında yazılır.
3. İnsanı konu alan röportaj: Belli bir üne
kavuşmuş kimselerin, dikkat çeken ve düşündüren yönleri tanıtılır,fotoğraflarla
desteklenir.
Konuyu sunuş biçimine göre ikiye ayrılır:
Alman
röportajı: Yazar, konuyu anlatırken yazıya kendini katar. Konuyu kendi
eksininde anlatır.
Amerikan
röportajı: Bu tür röportajlarda okuyucuya beklenmedik bir giriş karşılaşması
yapılır. En son söylenmesi
gerekenler en önce
söylenir. Okuyucu adeta bir şok yaşar, böylece dikkat çekilir.
BU TÜRDE ÖNEMLİ YAZAR-ESER
Yaşar Kemal’in Çukurova
Yana Yana, Bir Bulut Kaynıyor, Peri Bacaları, Bu Diyar Baştan Başa
Fikret Otyam’ın Ha Bu
Diyar, Topraksızlar
Tahir Kutsi Makal’ın İç Göç,
Acı Yol
Halil Aytekin’in Doğuda
Kıtlık Vardı;
Necmi Onur’un Mezarlarında
Yaşayanlar
Celalettin Cetin’in Büyük Göç
|
RÖPORTAJ
İLE MÜLAKAT KARŞILAŞTIRMA |
|
|
BENZERLİKLERİ |
|
|
1.Her ikisinde
de soru ve cevaplar çok önemli bir yer tutar. 2.Her ikisi de
gazete ve dergilerde yayınlanabilir. 3.Her k türün de toplumu aydınlatmak gibi
roller vardır. 4.Bilgi ve
belgelerden faydalanılır. 5.Her k türde
de araştırma önemli bir yer tutar. 6.Her ikisi de
öğretici metin türüdür. 7.Her ikisinde
de genelde yalın açık bir dil kullanılır ve dil göndergesel işlevdedir. |
|
|
FARKI |
|
|
*Mülakat;
yalnızca soru ve cevaplardan oluşur. Röportajda
ise muhataplara soru sormayla beraber bir olayı öyküleme, izlenim ve
betimlemelere yer verme de söz konusudur. *Mülakat
türüne ilgi gösteren okur kitlesi de mülakat yapılan kişiye duyulan ilgi ile
sınırlıdır. Röportaj ise geniş anlatma olanağına sahip gezi yazısı; sohbet,
deneme, hikâye, anı gibi edebî türlerin anlatım olanakları ve yöntemlerinden
yararlanılan bir türdür. *Röportaj
mülakat gibi bir insanla yapılmakla birlikte bir eşyayı veya yeri de ele
alabilir. Bu yüzden konu ve anlatım açısından oldukça geniş olanaklara sahiptir.
*Yazar mülakatı
yazıya aktarırken kendi yorumuna yer vermez, karşı tarafın söylediklerini
aynen aktarır. Röportaj türünde ise yazar ele aldığı konuyu yazıya geçirirken
kendi bakış açısını da ilave eder. *Röportajda yazarın edebî bir dili genişçe
kullanması da önemli bir yöndür.Mülakat ise soru ve cevapların ifadesi nedeni
ile yazarın edebi yönünü sınırlar. *Röportaj
yazarı bizzat yere gitmeli ve verileri bizzat elde etmelidir. |
|
Hazırlayan : MUSTAFA ŞAHİN
|
|
 |
| 11.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Mülakat/Röportaj Konu Anlatımı,Ders Notları PDF İndir |