10.Sınıf Edebiyat Biryay Yayınları Kitap Cevapları Sayfa 135
doğru konum= derskonum
.
Metin ve Türle İlgili Açıklamalar
Altay Yaratılış destanı evrenin yaratılışını, iyilik ve kötülüğün kaynaklarını anlatan bir destandır. Destan, Türkolog Verbitsky tarafından Altay Türkleri arasında derlenmiştir. Yaratılış Destanı, Türkler tarafından kabul edilmiş eski ve yeni dinlerin, özellikle de Şamanizm’in ve Budizm’in izlerini taşır. Yaratılış Destanı, Türk mitolojisi, düşüncesi ve inancı bakımından önemli izler taşır.
Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz destandaki ahengi sağlayan unsurları tespit ediniz. Bu öğelerin destana katkısını söyleyiniz.
- Cevap: Kafiye, redif (örnek: ilk iki dizede yer: redif; “r” yarım kafiye, “cak” zengin uyak, -du: redif; “l” yarım kafiye) aliterasyon, asonans ve her türlü ses benzerlikleri… Bu ögeler metnin sanatsal ve ahenkli olmasını sağlamış, söyleyişi güçlendirmiştir.
2. Destandan alınan aşağıdaki mısralarda kafiye ve kafiye örgüsünü tespit ediniz. Bu mısralar, kafiye örgüsü bakımından hangi divan edebiyatı türünü andırmaktadır? Söyleyiniz.
Dünya bir deniz idi, ne gök vardı, ne bir yer,
Uçsuz bucaksız, sonsuz sular içindeydi her yer!
Tanrı Ülgen uçuyordu, yoktu bir yer konacak,
Uçuyordu, arıyordu, katı bir yer, bir bucak
- Cevap: Bu mısralar, kafiye örgüsü bakımından hangi divan edebiyatındaki mesnevi türünü andırmaktadır.
Kafiye: “r” sesleri yarım kafiye.
Kafiye örgüsü: aabb
3. Okuduğunuz destandaki mitolojik unsurları tespit ediniz.
- Cevap:
➜ Tanrı Ülgen uçuyordu
➜ Göklerden gelen bir ses, Ülgen’e buyruk verdi
➜ Denizden çıkan bir taş, fırladı çıktı yüze, Hemence taşı tuttu, bindi taşın üstüne!
➜ Artık vakit gelmişti, gökleri yaratacak!
➜ Bu dünya nasıl olsun, ne boyla yaratayım!
➜ Tanrı balık işini, verdi…
4. Erlik’in Ülgen’i kıskanmasının temelinde yatan duygu nedir? Açıklayınız.
- Cevap: Kibir ve hırstır.
5. May-Tere’nin yaratılmasındaki temel ihtiyaç nedir? Açıklayınız.
- Cevap: İnsanoğlunun idaresini bir düzene koymak için…
6. Ülgen neden insan yaratmayı seçmiştir? Açıklayınız.
- Cevap: Tanrı Ülgen deniz üstünde uçarken toprak üstünde bir kil görür. Düşünür ki bu insan olsun, insana olsun baba, o düşündükçe çamur insan suretine bürünür.
7. Ülgen’in insanları korumak için birini görevlendirmek istemesinin nedeni nedir?
- Cevap: Erlik’in insanlara zarar vereceği düşüncesiyle…
8. Okuduğunuz metinde tasvir edilen Bay-Ülgen’e ait özellikler nelerdir? Açıklayınız.
- Cevap: Gönlü temiz, yücelerden yüce, yaratıcı niteliğe sahip…
9. Okuduğunuz destan hangi bakış açısıyla yazılmıştır? Açıklayınız.
- Cevap: Hakim bakış açısıyla yazılmıştır.
10. “Yaratılış Destanı”nda zaman ve mekân var mıdır? Açıklayınız.
- Cevap:
Yer: Dünya, gök, deniz.
Zaman: Belirsiz zaman (“Günlerden bir gün” ifadesinde olduğu gibi.)
ETKİNLİK
1. Okuduğunuz destandaki yaratılış tezini diğer yaratılış tez ve düşünceleri ile karşılaştırarak değerlendiriniz.
- Cevap:
İran mitolojisinde Hürmüz, birçok yaratık yaratır ve Ehrimen de bunların bir bölümünü kendisine vermesini ister; ama olumsuz yanıt alır. Aynı durum Altay yaratılış efsanesinde de söz konusudur. Tanrı Kuday (Ülgen) da birçok yaratık yaratır ve Erlik bunların bir kısmını kendine ister ama Tanrı bunu reddeder.
Sümer inanışına göre de Altay inancında olduğu gibi önce deniz vardır. Bu ilksel deniz gök ile yerin birliğini oluşturmuştur. Anu, erkektir ve gök tanrısıdır. Ki dişidir ve yer tanrısıdır. Bu tanrıların birleşmesiyle hava tanrısı Enlil oluşmuştur. Enlil yer ve gök tanrılarını ayırtmıştır ve annesiyle birleşerek evrenin düzenlenmesi ve insanın yaratılışını başlatmıştır.
Çin mitolojisindeki en tanınmış ve kendisinden önceki birçok yaratılış mitine karşı hakimiyet kazanmış yaratılış miti Pan Gu’yu (veya Pangu) başrolde gösteren bir yaratılış mitidir. Diğer mitlere oranla oldukça yeni sayılabilecek, MS 3. yüzyılda ortaya çıkmış bu mitte hiçbir şeyin olmadığı, sadece kaosun, dev bir yumurtanın içindeki karanlık bir nem şeklinde var olduğu bir zamandan bahsedilir. İçinde yaratılış için gerekli tüm öğeleri bulunduran yumurtanın içinde zamanla, yaratıcı olacak, Pan Gu büyümeye başlar. Tamamen büyüdüğünde uyanan Pan Gu yumurtadan, onu kırarak, çıkar. Bu esnada yumurtanın içindeki yaratıcı öğeler her yana dağılır. Yin temelli öğeler arzı yaratırken, yang temelli öğeler göğü yaratırlar.
2. Yaratılış destanı ve diğer birçok destanın manzum olarak yazılmasının nedeni nedir? Tartışınız.
- Cevap: Birçok destanın manzum olarak yazılmasının sebebi akılda kalıcılığı ve sürekliliği sağlamak içindir. Çünkü destanlar sözlü olarak oluşturulan ve daha sonra yazıya geçirilen edebi ürünlerdir.
.
 |
| 2020 2021 10.Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Biryay Yayınları Kitap Cevapları |