Ali Şir Nevâî hayatı edebi kişiliği ve eserleri maddeler halinde, Ali Şir Nevâî hayatı edebi kişiliği ve eserleri, Ali Şir Nevâî hayatı edebi kişiliği ve eserleri maddeler halinde, ŞAİR VE YAZAR, ALİ ŞİİR NEVAİ FİKRİ EDEBİ VE YÖNÜ ESERLERİ,
Ali Şir Nevâî hayatı edebi kişiliği ve eserleri
Hayatı:Nizâmüddîn Ali Şir Nevâî, 9 Şubat 1441 (H. 17 Ramazan 844) tarihinde Herat’ta doğdu.
TEZKİRELERİ:Mecâlisü’n-Nefâis şairler tezkiresi olup mensurdur.
Nesâyimü’l-Mahabbe min Şemâyimi’l-Fütüvve bir çeşit velîler tezkiresidir.
Münâcât,
Çihil Hadîs,
Nazmü’l-Cevâhir,
Lisânü’t-Tayr,
Sîrâcü’l-Müslimîn ve
Mahbûbu’l-Kulûb dinî nitelikli eserleridir.
Târîh-i Enbiyâ vü Hükemâ,
Târîh-i Mülûk-ı ‘Acem ve
Zübdetü’t-Tevârîh adlı eserleri tarihle ilgilidir.
Bunlardan başka, Hâlât-ı Seyyid-i Hassan-ı Erdşîr,
Hamsetü’l-Mütehayyirîn ve
Hâlât-ı Pehlevân Muhammed adlı biyografik eserleri de bulunmaktadır.
Ataları Timurluların hizmetinde bulunmuştur.
6 yaşındayken Şerefüddin Ali Yezdi’yle mülakat etmiştir. Horasan’da, Hüseyin Baykara ile birlikte büyüdü, birlikte öğrenim gördü. Babası ölünce Herat’a gitti. Herat’ta fazla kalamayıp Semerkant’a geçerek Hace Fazlullah Ebu Leysi’nin yanında öğrenime devam etti.
1469’da Horasan, Hüseyin Baykara’nın eline geçince Nevaî de dostunun hizmetine girdi. 1472’de Emir, yani divan beyi unvanını aldı. 1476’da Molla Camiî’nin irşadı ile Nakşibendi tarikatına intisab etti. 1485’te Hamse’sini tamamladı. 1490’dan itibaren devlet görevlerinden çekilmeye başladı. Hayatının son yıllarında zamanını sanatına ayırdı. 1501’de vefat etti.
1469’da Horasan, Hüseyin Baykara’nın eline geçince Nevaî de dostunun hizmetine girdi. 1472’de Emir, yani divan beyi unvanını aldı. 1476’da Molla Camiî’nin irşadı ile Nakşibendi tarikatına intisab etti. 1485’te Hamse’sini tamamladı. 1490’dan itibaren devlet görevlerinden çekilmeye başladı. Hayatının son yıllarında zamanını sanatına ayırdı. 1501’de vefat etti.
EDEBİ KİŞİLİĞİ:
- Anadolu dışında, Çağatay sahasında eser vermiş din dışı Divan şairidir.
- Platonik ve romantik bir aşk anlayışı vardır.
- Lirik ve canlı bir anlatıma sahiptir.
- Şiirlerinde dini-tasavvufi temaları da olgun bir samimiyetle kullanır.
- Muhakemetü'l-Lügateyn'in yazarı Ali Şir Nevai, aynı zamanda Türkçenin en büyük şairlerinden kabul edilir.
- Orta Asya'da (Herat'ta) yetişmiş olmasına rağmen Osmanlı topraklarında ve bütün Türk yurtlarında da tanınmış ve sevilmiştir.
- Çağatay Türkçesiyle yazdığı şiirlerini dört divanda toplamıştır.
- Hamse (beş mesnevi) yazarıdır: Hayretü'l- Ebrâr, Leylâ vü Mecnûn, Sedd-i İskenderî, Ferhad ü Şîrin, Seb'â-yı Seyyâre.
Nevaî’nin 4 Türkçe bir de Farsça divanı vardır. Mecalisü’n-Nefais ve Muhakemetü’l-Lugateynadlı eserleriyle birlikte Çağatay edebiyatının başlıca dönemlerinden birini teşkil etmektedir.
Agâh Sırrı Levent, Ali Şir Nevaî’nin eserleri hakkında çalışmalar yapmıştır.
Eserleri
Divanları (Hazâ’inü’l-Me’ân’i): 1469-1486 yılları arasında Bedâyi‘ü’l-Bidâye ve Nevâdirü’n-Nihâye adını verdiği iki divanını tanzim etmiştir. Hazâ’inü’l-Me‘ânî bunlardan sonra tanzim edilmiştir. Şairin çocukluk, gençlik, orta yaş ve yaşlılık dönemlerinde yazdığı şiirleri ihtiva eder. Yani Garâ’ibü’s-Sıgâr, Nevâdirü’ş-Şebâb, Bedâyi’ü’l-Vasat ve Fevâ’idü’l-Kiber olarak düzenlenmiştir.
Eserin bölümleri Günay Kut, Metin Karaörs, Kaya Türkay ve Önal Kaya tarafından yayımlanmıştır.
Nevaî’nin bunlardan başka bir de Farsça divanı vardır.
Hamsesi: Hayretü’l-Ebrâr,
Ferhâd u Şîrîn,
Leylî vü Mecnûn,
Seb’a-i Seyyâre,
Sedd-i İskenderî hamsesini meydana getiren mesnevileridir.
Agâh Sırrı Levent, Ali Şir Nevaî’nin eserleri hakkında çalışmalar yapmıştır.
Eserleri
Divanları (Hazâ’inü’l-Me’ân’i): 1469-1486 yılları arasında Bedâyi‘ü’l-Bidâye ve Nevâdirü’n-Nihâye adını verdiği iki divanını tanzim etmiştir. Hazâ’inü’l-Me‘ânî bunlardan sonra tanzim edilmiştir. Şairin çocukluk, gençlik, orta yaş ve yaşlılık dönemlerinde yazdığı şiirleri ihtiva eder. Yani Garâ’ibü’s-Sıgâr, Nevâdirü’ş-Şebâb, Bedâyi’ü’l-Vasat ve Fevâ’idü’l-Kiber olarak düzenlenmiştir.
Eserin bölümleri Günay Kut, Metin Karaörs, Kaya Türkay ve Önal Kaya tarafından yayımlanmıştır.
Nevaî’nin bunlardan başka bir de Farsça divanı vardır.
Hamsesi: Hayretü’l-Ebrâr,
Ferhâd u Şîrîn,
Leylî vü Mecnûn,
Seb’a-i Seyyâre,
Sedd-i İskenderî hamsesini meydana getiren mesnevileridir.
Nesâyimü’l-Mahabbe min Şemâyimi’l-Fütüvve bir çeşit velîler tezkiresidir.
DİL VE EDEBİYAT
Risâle-i Mu‘ammâ, Mîzânü’l-Evzân ve Muhakemetü’l-Lugateyn adlı eserleri dil ve edebiyatla ilgilidir.
Münâcât,
Çihil Hadîs,
Nazmü’l-Cevâhir,
Lisânü’t-Tayr,
Sîrâcü’l-Müslimîn ve
Mahbûbu’l-Kulûb dinî nitelikli eserleridir.
Târîh-i Enbiyâ vü Hükemâ,
Târîh-i Mülûk-ı ‘Acem ve
Zübdetü’t-Tevârîh adlı eserleri tarihle ilgilidir.
Bunlardan başka, Hâlât-ı Seyyid-i Hassan-ı Erdşîr,
Hamsetü’l-Mütehayyirîn ve
Hâlât-ı Pehlevân Muhammed adlı biyografik eserleri de bulunmaktadır.