HABER YAZILARI KONU ANLATIMI
HABER YAZILARI KONU ANLATIMI, Gazetecilikte bir haberde aranan ilkeler nelerdir, 5n1k KURALI, Haber Yazılarının Özellikleri,Türk ve Dünya Edebiyatında Gazetenin Tarihsel Gelişimi, İyi Bir Manşetin Özellikleri, Haber Yazıları ile ilgili bazı terimler, Tanzimat Dönemi’nde Çıkarılan Başlıca Gazeteler,
Günlük gazetelerde,
belli aralıklarla yayımlanan dergilerde, meslek kuruluşlarının belirli
aralıklarla yayımladığı bültenlerde, radyo ve televizyonlarda belli zaman
aralıklarıyla sunulan bültenlerde halka duyurulmak üzere yayımlanan yazılara
"haber" denir. Yayın organlarının en büyük desteği haberdir. Bir
haberin değeri okuyucu sayısıyla belirlenir. Bu nedenle her olay haber
olmayabilir. Belli sayının üzerindeki okuyucu kitlesini ilgilendirecek olaylar
haber sayılır.
Haber,
kaynağını yaşamdan alır. Genel olarak haber üçe ayrılır.
1. Resmi haberler
2. Özel haberler
3. Ajans haberleri
Resmi haberler, resmi
ve özel kuruluşlardaki yetkili kişilerden alınan haberlerdir. Özel haberler
halk arasından toplanır. Ajans, haber toplama ve yayma işleriyle uğraşan
kuruluştur. Haberde; yurt içindeki, yurt dışındaki önemli ya da ilginç olaylar
kısa ve özlü bir biçimde halka sunulur, gerekirse haber resimle, fotoğrafla
desteklenir. Haber yazıları anlattığı olayın türüne göre isimlendirilir.
Siyasal haberler, ekonomi haberleri, bilimsel haberler, teknoloji haberleri,
sanat haberleri, spor haberleri, sosyal haberler... Halk arasında heyecan
yaratan haberler vardır, böyle haberlere sansasyonel haber denir. Haberin
anlatımı çoğunlukla resmi olmak zorundadır. Haber toplayana ve yazana "muhabir" denir.
Gazetecilikte
bir haberde aranan ilkeler nelerdir? 5n1k
Gazete haberlerinde
uyulması gereken ilkeler vardır. Bir haberde "Ne, nasıl, ne zaman, nerede,
niçin, kim" sorularının yanıtları mutlaka bulunmalıdır.
·
Ne: Habere
kaynak olayın ne olduğu bildirilmelidir.
·
Nasıl: Habere
kaynak olan olayın yapılış ve meydana geliş sürecinin anlatıldığı bölümdür.
·
Niçin: Her
olayın bir nedeni vardır. Hava kirliliğinin nedenleri, suzuluğun nedenleri,
ekonominin kötüye gidişinin nedenleri.
·
Nerede: Her
olayın gerçekleştiği bir yer mutlaka vardır. Bu yer haberde mutlaka
bildirilmelidir.
·
Ne zaman: Yine
bütün olaylar bir zamanda meydana gelir. Zaman bilgisi genelden özele doğru
verilir. Yıl, ay, gün, saat, dakika
·
Kim: Habere kaynak
olan kişinin, yani olayı gerçekleştiren kişinin kimliği de haberde
belirtilmelidir.
Haber
Yazılarının Özellikleri
·
Haberin başlığı ilginç olmalıdır.
·
Haber, geniş bir okuyucu kitlesine hitap
etmelidir.
·
Dil kolay anlaşılmalı, süsten uzak
olmalıdır.
·
Haberde şu altı sorunun cevabı
olmalıdır: Ne, nerede, ne zaman, nasıl, niçin, kim.
·
Haber başlıklarıyla metin uyum içinde
olmalıdır.
·
Haber özgün olmalıdır.
·
Haberin doğruluğu mutlaka
araştırılmalıdır.
Türk
ve Dünya Edebiyatında Gazetenin Tarihsel Gelişimi
Basın hayatımız 1
Kasım 1831 tarihinde çıkan ve ilk özel gazete olan Takvim-i
Vekayi ile başlar. II. Mahmut döneminde yayımlanmaya başlanan bu
gazete, devlet görevlileri ve aydınlar başta olmak üzere gelişen olaylar hakkında
yurttaşları bilgilendirmek için çıkarılmıştır. Bu gazetenin arkasından ilk yarı
resmi gazete olarak anılan ve bir İngiliz tarafından çıkarılan (William
Churchill 3 Temmuz 1840) Ceride-i Havadis yayımlandı. 21 Ekim
1860 tarihinde Şinasi ile Agâh Efendi tarafından çıkarılan Tercüman-ı
Ahval ise ilk özel gazete olmuştur. Daha sonra 1862'de Şinasi Tasvir-i
Efkâr gazetesini çıkarmıştır.
İyi
Bir Manşetin Özellikleri
·
Manşet yorum içermez.
·
Genellikle soru cümleleri kullanılmaz.
·
Manşet genelde önemli olaylar için,
sürmanşet ise daha da önemli haberler için atılır.
·
Manşet, sunulan konunun tamamını
kapsayacak şekilde olmalıdır, fakat kısa ve öz olmalıdır.
·
Okuyucunun ilgisini çekmelidir.
·
Manşetlerde yüklemde kişi eki
kullanılmaz. Genelde geniş zaman kullanılır.
·
Fiil, edilgen bir yapıya sahiptir.
Haber Yazıları ile ilgili
bazı terimler:
·
Gazete: Politika
kültür, ekonomi ve daha başka konularda haber ve bilgi vermek için yorumlu veya
yorumsuz, her gün veya belirli zaman aralıklarıyla çıkarılan yayın.
·
Haber: 1.
Bir olay ve olgu üzerine edinilen bilgi. 2. İletişim veya yayın organlarıyla
verilen bilgi.
·
Sütun: Gazete,
dergi, kitap vb. yazılı şeylerde, sayfanın yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış
olduğu dar bölümlerden her biri.
·
Sürmanşet: Gazetelerin
birinci sayfasındaki logonun üzerinde kullanılan başlık.
·
Manşet: Gazetelerin
ilk sayfasına iri puntolarla konulan başlık.
·
Muhabir: Basın
ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren veya yazan kimse.
·
Ajans: Haber
toplama ve yayma işiyle uğraşan kuruluş.
·
Tekzip: Yalanlama
·
Asparagas: Şişirme
haber
·
Sansasyonel: Dikkat
çeken, çarpıcı, beklenmedik.
Tanzimat Dönemi’nde Çıkarılan Başlıca Gazeteler
==>Takvim-i Vekâyî: 1831’de devlet
tarafından çıkarılan ilk resmî Türkçe gazetedir.
==>Ceride-i
Havâdis:1840’ta İngilizlerle ortak çıkarılan ilk yarı resmî gazetedir. İngiliz
Churchill tarafından çıkarılan gazetede edebiyat, tiyatro, bilim ve ahlakla
ilgili yazılara yer verilmiştir.
==>Tercüman-ı
Ahval: 1860’ta Şinasi’nin Agâh Efendi ile birlikte çıkardığı
ilk özel Türkçe
gazetedir. Şinasi tarafından kaleme alınan “Mukaddime” ilk
makale örneğidir. Tanzimat edebiyatı bu gazetenin yayımlanmasıyla başlamıştır.
==>Tasvir-i
Efkâr:1862’de Şinasi’nin tek başına çıkardığı gazetedir. Namık Kemal, 1865’ten
sonra iki yıl süreyle gazetenin yönetimini devralmıştır.
==>Muhbir:1866’da
Ali Suavi tarafından çıkarılmış, Ali Suavi Londra’ya kaçtıktan sonra aynı
gazeteyi orada çıkarmaya devam etmiştir. Avrupa’da çıkarılan ilk Türk
gazetesidir.
==>Hürriyet:
1868’de Ziya Paşa
ve Namık Kemal’in
birlikte Londra’da çıkardıkları
gazetedir. Ziya Paşa,
daha sonra Cenevre’de tek başına
çıkarmaya devam etmiştir.
==>İbret:
1871’de Avrupa’dan dönen
Namık Kemal tarafından çıkarılmıştır. Namık Kemal,
düşünce ve siyasetle ilgili önemli yazılarını bu gazetede yayımlamıştır.
==>Devir:1872’de
Ahmet Mithat Efendi tarafından çıkarılmıştır.
==>Bedir:
1872’de Ahmet Mithat Efendi tarafından çıkarılmıştır.
==>Tercüman-ı
Hakikat:1878’de Ahmet Mithat Efendi tarafından çıkarılmıştır. Sanatçı
romanlarının çoğunu burada tefrika etmiştir (yayımlamıştır).
==>Hadika:1873’te
Ebuzziya Tevfik tarafından çıkarılmıştır.
==>Sabah:1876’da
Şemsettin Sami tarafından çıkarılmıştır.
==>Tercüman-ı
Şark:1878’de Şemsettin Sami tarafından çıkarılmıştır.
==>Mizan:1886’da
Mehmet Murat tarafından çıkarılmıştır. Çı-kardığı gazetenin adından dolayı daha
sonra Mizancı Mehmet Murat olarak anılmıştır.
==>Bu
dönemde çıkarılan diğer önemli gazeteler şunlardır:
Basiret,
Sıraç, Vakit, Terakki, İstanbul, Mecmua-i Ebuzziya, Ayine-i Vatan (ilk resimli gazete).
