Divan Edebiyatında Orta Nesir Örnekleri

KAYNAK:CEMALAKSOY

Risale

 Ne bir alim ne bir edebiyatçı ne de bir tarihçi olan Koçi  Bey; devlet yönetimindeki aksaklıklar hakkında IV. Murat’a sunduğu risaleleri ile ünlenmiş bir kişidir. Osmanlı’nın geçmişteki başarılarının nedenlerini detaylıca araştıran Koçi Bey risalelerinde, hali hazırdaki yönetimin ne tür değişiklikler yapması gerektiğini dile getirmiştir

“İmdi ma’lum-ı hümayun ola ki şer-i şerifin bekası ilimledir ve ilmin bekası ulema iledir ol cihetten ecdâd-ı izâları zamanında ilme ve erbabına olan hürmet ve izzet bir devlette olmamıştır. Ve anlara olan riayet semeresiyle nice asar-ı cemîle müşâhade etmişlerdir. İntizam-ı Hâl-i  ulema, mühimmat-ı din ve devlettir bu esnada gayet muhtel ve müşevveş olup hâlleri diğer- gün olmuştur.”  

Mir’âtü’l-Memâlik

 Seydî Ali  Reis(1498-1562)in bu eseri Türk edebiyatındaki en eski ve önemli gezi hatıra kitaplarından biridir. Kanuni döneminde mısır kaptanlığı görevine  getirilmiş bir denizci olan Seydi Ali Reis, bu eserinde  Mısır kaptanlığı görevine getirilmesinden başlayarak  Hindistan yolculuğuna, oradan  da İstanbul’ a dönünceye kadar başından geçen olayları anlatır. Hint  Okyanusu’nda Portekizlilerle savaşan, ardından büyük bir fırtınaya  yakalanan, karaya çıktıktan sonra Hindistan, Afganistan, Maveraünnehir, Horasan, İran , Irak’ta ilginç olaylarla karşılaşan Seydi Ali Reis, üç buçuk yıl süren bu maceralı yolculuğun sonunda İstanbul’a  ulaşır. İşte ”Mir’âtü’l-Memâlik”in konusu, bu yolculuktur.

“Mirza hoş-hal olup ve atasının fermanlarını görüp ve ruhsat verip  Kabil’e bir miktar adem ile dört big gönderip bizi dahi onlara  konuşup yine Lahor’ gelinip ve şah Ebu’l-Me’ali’yi tutup bent  ile kal’-i Lahor’a gönderip hapsettiler ve bu  hakire tarih caizesi için pervane verip beherden bir lak harçlık Himmet edip bigler ile Lahor’da cem olup gitmek tedarikinde olduk ve hind’ün acayibin ve ğarayibin seyr edip cümle-i ğarayibinden biri dahi budur ki: Keferesine, Ehl-i Gücarat-ı bani yan ve Ehl-i Hindistan-ı Hindu anlar kitabi  değillerdir. Kıdem-i aleme kayillerdir.Bir ölse ölüsü dirisine yüklenip daya kenarına gelip ölülerin ateşe  yakarlar.”