1. Etkinlik: Sınıfa getirdiğiniz coşku ve heyecanı dile getiren, anlatmaya bağlı, göstermeye bağlı metinlerle haber yazısı, herhangi bir elektronik eşyanın kullanım kılavuzu, okulunuzun disiplin yönetmeliği, el ilanları gibi değişik öğretici metinleri dil ve ifade biçimleri bakımından karşılaştırarak aşağıdaki soruları cevaplayınız:
a) Bu metinlerden hangileri bir nesneyi, bir kavramı, bir olayı anlatmak, açıklamak bildirmek ve okuyucuyu (alıcıyı) uyarmak, harekete geçirmek üzere kullanılmıştır?
b) Metinlerdeki dil; ifade edilmek istenen düşünceye, seçilen anlatım türüne ve hitap edilen okuyucuya, kullanılan iletişim aracına göre nasıl değişiklikler göstermiştir?
c) Metinlerde dilin hangi işlevi kullanılmıştır? Öğretici metinlerde dilin hangi işlevi hâkimdir?
ç) Hangi metinlerde ifade daha açık ve kesin, hangi metinlerde kapalı ve yoruma açıktır?
Bu soruları sınıfa getirdiğiniz metinlere göre cevaplandırınız.
1. “Dilin Canlandırma Gücü” adlı metinde yer alan terimleri, kavramları ve günlük hayatla ilgili gözlemleri aktaran ifadeleri belirleyiniz. Bu unsurlar yazarın ifade gücünü nasıl desteklemiştir? Açıklayınız.
Dilin Canlandırma Gücü adlı metinde yer alan terimler: harf, ses, roman, kelime, şartlı refleks, tuval, hikâye, edebiyat
Dilin Canlandırma Gücü adlı metinde yer alan kavramlar: hafıza, hayal, şefkat, büyülenmek, merhamet, sevgi, hayat, varlık
Dilin Canlandırma Gücü adlı metinde yer alan günlük yaşamla ilgili kelimeler: kendinden geçmek, okumak, fırıncı çıraklığı, işitmek, göz önüne getirmek, ortadan kalkmak,
2. “Dilin Canlandırma Gücü” adlı metni, yazar hangi amaçla yazmış olabilir? Yazarın metni kaleme almadaki amacına, farklı bir anlatım biçimi kullanarak da ulaşıp ulaşamayacağını sözlü olarak ifade ediniz.
Okuyucuya bilgi vermek, yeni bir bakış açısı kazandırmak
3. Bilgi, inanç, düşünce farklılığı, kültürel çevre, psikolojik özellikler gibi unsurların yazarın bakış açısını oluşturduğundan hareketle “Dilin Canlandırma Gücü” adlı metinde yazarın bakış açısını yansıtan izleri belirleyiniz.
Metinde yazarın bakış açısını yansıtan cümleler:
Maksim Gorki’nin fırıncı çıraklığı yıllarında Tolstoy’a ait bir hikâyeyi okurken düşündüklerini anlatması, dili kullanan sanatçıyı dürbünle dünyayı izleyen bir insana benzetmesi yazarın bakış açısını yansıtan anlatımlardır. Aynı konuyu işleyen her yazarın anlatımı, verdiği örnekler farklılık gösterir. Bunlar yazarların bakış açılarını yansıtır.
4. Kitabınızın 1. ünitesinde yer alan “Dilin İnsan ve Toplum Hayatındaki Yeri ve Önemi” konusundaki “Dil” başlıklı yazı ile “Dilin Canlandırma Gücü” adlı metni ana düşünce, bakış açısı, dil ve anlatım bakımından karşılaştırınız. Karşılaştırma sonuçlarını arkadaşlarınızla paylaşınız.
5. Öğretici metin türleri hakkında yaptığınız araştırma sonuçlarından hareketle “Dilin Canlandırma Gücü” adlı metnin türünü belirleyiniz. Metnin türünü belirlerken nelere dikkat ettiğinizi sözlü olarak ifade ediniz.
Dilin Canlandırma Gücü adlı metin bir makaledir.
Metinde ciddi, ağırbaşlı bir dil kullanılmış. Açık yalın bir anlatım var. Yazar, düşüncelerini kanıtlamayı amaçlamış, okuyucuyu inandırma çabası var. Bunlar makalenin özellikleridir.
6. “Maksim Gorki, fırıncı çıraklığı yıllarında, Tolstoy'un bir hikâyesini okurken öylesine kendinden geçer ki acaba kâğıdın içinde büyülü bir şey mi var, diye havaya kaldırır bakar. Tabii beyaz sahife üzerinde siyah harflerden başka bir şey görmez.”
Metinden alınan bu paragrafta anlatılanla anlatılmak istenen arasında ne gibi farklılıklar olduğunu sözlü olarak ifade ediniz.
Bu paragrafla anlatılan “Maksim Gorki’nin Tolstoy’a ait bir hikâyeyi okurken duyduğu hayranlık”; anlatılmak istenen “dilin gücü”nün ne kadar büyük olduğuyla ilgili bir mesaj iletmektir.
