CEVDET KUDRET EDEBİ FİKRİ YÖNÜ KİŞİLİĞİ ESERLERİ HAYATI SANAT ANLAYIŞI

Cevdet Kudret Kimdir EDEBİ KİŞİLİĞİ ESERLERİ HAYATI SANAT ANLAYIŞI CEVDET KUDRET EDEBİ FİKRİ YÖNÜ KİŞİLİĞİ ESERLERİ HAYATI SANAT ANLAYIŞI, CEVDET KUDRET EDEBİ KİŞİLİĞİ, ŞAİR VE YAZAR, CEVDET KUDRET KİMDİR ESERLERİ, 

Tam adı Cevdet Kudret Solok’tur; lakin birçok yerde Cevdet Kudret olarak geçer. Peki, kimdir Cevdet Kudret, edebiyatımızdaki yeri nedir, bir makaleye konu olacak neler yapmıştır hayatında…

Cevdet Kudret, tek kelimeyle ifade edilebilecek birisi değildir, o hem edebiyatımıza ürün vermiş hem de edebiyat ürünlerini incelemiş önemli bir kişidir. Bir tanım gerekirse ona, şair, oyun yazarı, araştırmacı demek uygundur. Ayrıca iyi bir derlemeci olduğunu da söylemeliyiz. Ona tüm bu meziyetlerinden ve çalışmalarından ötürü edebiyat tarihçisi desek, ancak karşılarız emeklerini..

Cevdet Kudret aynı zamanda Yedi Meşaleciler şiir topluluğunun kurucularındadır. Yalnız tüm bunlara rağmen pek de “popüler” olmayan birisidir çünkü genelde ders kitaplarında onun ismini görürüz.

Cevdet Kudret’in Hayatı

1907 doğumludur Cevdet Kudret ve doğum yeri de İstanbul’dur. Kudret, 1916 yılında yani kendisi daha 9 yaşındayken baba acısıyla yüz yüze gelmiştir. Bir yetim olarak annesinin gayretiyle İstanbul’da Hukuk fakültesini bitirmiştir. 1933 yılında, Hukukçu olarak hayata adım atmıştır ki o zamanlar henüz 26 yaşındadır.

Hukuk fakültesinden mezun ama hukuk pek uğraşmayan birisidir Cevdet Kudret. Hayatı, edebiyat ve dil ile geçmiştir. 

Çalıştığı yerler ve tarihleri şu şekildedir:

• 17.04.1937 – 25.09.1938 : Kayseri Lisesi, Diksiyon ve Edebiyat Öğretmenliği
• 27.09.1938- 20.07.1939  : Ankara Devlet Konservatuarı, Diksiyon ve Edebiyat Öğretmenliği
• 3.07.1939 - 31.08.1943  : Ankara Erkek Lisesi, Edebiyat Öğretmeni
• 31.08.1943-24.12.1945 : Atatürk Lisesi, Edebiyat Öğretmeni
• 24.12.1945 - 6.10.1950 : İnönü Ansiklopedisi’nin çıkarılmasında çalıştı. Görevi edebiyat sekreterliğiydi.
• 3.10.1950’da Bitlis’e Türkçe öğretmeni olarak atandı ama  20 gün sonra DP iktidarı döneminde istifa etti.
• 1951 – 54 : İstanbul ve Ankara’da avukatlık yaptı.
• 1967 – 70 : TDK ‘de ( redaktör ) ve Bilgi Yayınevi’nde ( danışman) çalıştı.
• 1970 – 1973 : Basın Yayın Yüksek Okulu’nda öğretim görevlisi oldu. Bu yaptığı son meslekti ki oradan da emekli oldu.  1974 yılında Bodrum’a yerleşti ama daha sonra İstanbul’a geri döndü. 1992 yılının Temmuz ayında 85 yaşında hayata gözlerini yumdu.

Cevdet Kudret’in Edebî Yaşamı

Yazın hayatı 1927 yılında Servet-i Fünun dergisinde başladı. [ Atilla Özkırımlı, Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, s.773 ] Aynı dergide, Sabri Esat Siyavuşgil, Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi Nayır,    Muammer Lütfi Bahşi, Vasfi Mahir Kocatürk ve  Kenan Hulusi Koray da yazmaktaydı. O zamanlar Cumhuriyet döneminde etkili olan şiir akımı Beş Hececilerdi. Bu yedi güzel adam bu akımı çok sığ bulduklarını dile getirerek bir topluluk oluşturdular. 1928 yılında ortaya çıkan bu topluluk kendilerine Yedi Meşaleciler dediler ve aynı adı taşıyan bir kitap çıkardılar. Şiir anlayışlarında samimiyet, canlılık vardı ve Fransız edebiyatını örnek almayı amaçlıyorlardı. Bu poetikalarını da çıkardıkları kitabın önsözüne koydular ki poetikalarını kitaplarına koyan ilk topluluktur Yedi Meşaleciler. Bu yedi sanatçısından sadece Kenan Hulusi Koray,  sadece hikaye ile uğramıştır. Geri kalan diğer 6 kişi şiirle ve diğer türlerle de uğraşmışlardır. O toplulukta Ziya Osman Saba’dan sonra en çok Cevdet Kudret, şiire sadık kaldı. [ Atilla Özkırımlı, Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, s.773 ]

Cevdet Kudret, Yedi Meşalecilerle ile birlikte 1928 yılında ortak bir şiir kitabı çıkarmıştır evet ama sadece bununla da yetinmemiştir. Kendi şiirlerini topladığı Birinci Perde adlı şiir kitabı 1929 yılında çıkmıştır. Bu şiirlerinde bireysel duygular, hikaye ve balad tekniğinden faydalanarak işlenmiştir. Kötümser bir hava yazılan bu şiirler, birçok edebiyatçı için “etkileyici” bulunmuştur. Yedi Meşaleciler, sayısını ancak sekiz yapabildikleri ve kendi eserlerini sundukları Meşale adlı bir dergi çıkarmışlardı. Zaten Birinci Perde şiir kitabı da bu dergide çıkan Cevdet Kudret şiirlerinin kendisi tarafından toplanmış halidir. Yalnız dergi, Latin alfabesine geçiş aşamasında çok başarılı olamadığı için kapanmıştır.  Cevdet Kudret’in şiir kitabı olan Birinci Perde’nin devamı vardır ama İkinci Perde ve Üçüncü Perde adını verdiği bu kitaplar yine dergiden derlenen şiirlerdir ama bu kitaplar yayımlanmamıştır.

Romanlarında, şiirlerindeki bireyselliği göremiyoruz. Çıkardığı üç romanda da Türk toplumunun iki dünya savaşındaki durumunu, daha doğrusu iki dünya savaşının toplumumuzu nasıl etkilediğini anlatır.

Tek öykü kitabı olan Sokak, onun insana daha doğrusu insanlı hayata bakış açısını gösterir. Siyasal dünya ile sokaktaki dünyanın mizahı bir pazarıdır …

Oyunlarında da bireysel durumlardan toplumsal sorunlara yol açan konular işlenir. İyi bir oyun yazarı diyebiliriz. Altı tane oyunu vardır, beş tanesi bitmiş ve sahnelenmiş ama son oyunu Cumartesi Çocuğu bitmemiştir.

İnceleme, derleme ve araştırma kitaplarında Abdurrahman Nisari adını kullanmayı tercih etmiş. Behçet Necatigil “ …1952’den başlayarak önce değişik imzalarla sonra kendi adıyla edebiyat tarihimizin ünlü isimleri, eserleri üzerine değerli tanıtma ve el kitapları; başarılı ve aranan, okul ders kitapları ( bu kitapları Abdurrahman Nisari adıyladır) yayımladı.” diye açıklamıştır durumu.

Kendi adıyla yayımladığı kitapların dışında Nevzat Yesirgil, Suat Hızarcı takma adlarını da kullandığı kitapları vardır. Verdiği bilgiler, araştırması, kitapları bilimsel bilgi açısından en güvenli bilgilerdendir.

Cevdet Kudret, edebiyatımızda sadece derlemeci ve araştırmacı ya da edebiyat tarihçisi olmayacak kadar güzel bir yazar ve şairdir. Bu bakımdan da onun adına beş dalda düzenlenen bir ödül vardır.  Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi ve TÜYAP’ın üstlendiği Cevdet Kudret Edebiyat Ödülü, 2014 -2015 yılı için öykü dalında ödül verecektir.

MADDELER HALİNDE CEVDET KUDRET EDEBİ KİŞİLİĞİ

Cevdet Kudret Solok (1907-1992)

• -         Yedi Meşalecilerdendir.
• -         Ziya Osman Saba’dan sonra şiire sadık kalan isimdir.
• -         Bireysel duyguları, kötümser ama orijinal açıdan başarıyla yansıtmıştır.
• -         Tiyatro, hikâye, roman türlerinde eserler vermiştir.
• -         Karagöz, roman ve hikâye incelemeleriyle edebiyat tarihi alanında önemli çalışmalara imza atmıştır.

ESERLERİ

Şiir: 

• Birinci Perde, 1929,  Hamit Matbaası.
• İkinci Perde     (Yayımlanmamış).
• Üçüncü Perde   (Yayımlanmamış).

Tiyatro Oyunu: 

• Tersine Akan Nehir, 1929 ( Yayımlanmamış).
• Rüya İçinde Rüya, 1929   (Varlık, 1934 sayı 31-37).
• Danyal ve Sara. 1931 ( Varlık, 1938).
• Kurtlar, 1932,  (Gündüz dergisi, 1936,sayı 8-18).
• Yaşayan Ölüler, 1936,   (Ağaç dergisi, 1936, sayı 7-17;  1994, Mitos- Boyut Yayınları).
• Cumartesi Çocuğu, (Bitmemiş).

Roman: 

• Sınıf Arkadaşları, 1943,  Ahmet Halit Kütüphanesi; 1976, İnkılâp ve Aka Kitabevleri;  2007 Evrensel Basım-Yayın.
• Havada Bulut Yok, 1958,  Düşün Yayınevi; 1976, İnkılâp ve Aka Kitabevleri; 2007, Evrensel Basım-Yayın.
• Karıncayı Tanırsınız, 1976, İnkılâp ve Aka Kitabevleri;  2007, Evrensel Basım-Yayın.

Öykü: 

• Sokak   1975, İnkılâp ve Aka Kitabevleri; 2010, Evrensel Basım-Yayın.

Deneme: 

• Dilleri Var Bizim Dile Benzemez, 1966, Bilgi Yayınevi.
• Bir Bakıma, 1977, İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Benim Oğlum Bina Okur, 1983, Varlık Yayınları.
• Kalemin Ucu, 1991, Cem Yayınevi; 2006, Merkez Kitapçılık.
• Dillerin Gizli Dünyası, 2006, Merkez Kitapçılık, (Cevdet Kudret’in dil üzerine denemelerinden bir seçki, Haz.: Cemil Kavukçu).

Derleme: 

• Tanzimat’tan Sonra Türk Edebiyatı Antolojisi, 1942, Ulusal Matbaa.
• Türk Edebiyatı Hikâye ve Roman Antolojisi , 1945,  Nebioğlu Yayınevi.
• Dede Korkut, 1962,  Varlık Yayınları.
• Tanzimat Edebiyatı Antolojisi, 1955,  Varlık Yayınları.
• Fuzuli: Leylâ ve Mecnun 1958, Yeditepe Yayınları.
• Yurt İçin, Ulus İçin, 1958,  Yeditepe Yayınları.
• Dede Korkut: Hikâyeler, 1962  Varlık Yayınları.
• Teodor Kasap: İşkilli Memo, 1965,  Elif Kitabevi.
• Nazım Hikmet: Kuvâyı Milliye, 1968,  Bilgi Yayınevi.
• Bugünkü Türkçemizle Dede Korkut Hikâyeleri, 1970,  Varlık Yayınları.
• Ferâcizâde Mehmet Şakir: Evhâmi, 1974, Varlık Yayınları.

İnceleme: 

• Son Şiirler, Tevfik Fikret, 1952,  Varlık Yayınları,  genişletilmiş 2. Baskı 1968.
• Fuzuli,  (Nevzat Yesirgil adıyla), 1952, Varlık Yayınları.
• Nedim, (Nevzat Yesirgil adıyla)1952,  Varlık Yayınları.
• Bâki,  (Nevzat Yesirgil adıyla), 1953, Varlık Yayınları.
• Hüseyin Rahmi Gürpınar    (Suat Hızarcı adıyla), 1952,  Varlık Yayınları, 1953.
• Ahmet Rasim   (Suat Hızarcı adıyla ), 1953,  Varlık Yayınları.
• Eşref: Hicviyeler, 1953, Yeditepe Yayınları.
• Hüseyin Cahit Yalçın   (Suat Hızarcı adıyla ), 1957, Varlık Yayınları.
• Yunus Emre, (Nevzat Yesirgil adıyla), 1958,  Yeditepe Yayınları.
• Karacaoğlan, (Nevzat Yesirgil adıyla), 1958,  Yeditepe Yayınları.
• Şinasi: Şair Evlenmesi, 1959, Yeditepe Yayınları.
• Ahmet Mithat, 1962,  Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ziya Gökalp, 1963, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Pir Sultan Abdal, 1965,  Yeditepe Yayınları.
• Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I, 1965, Varlık Yayınları.
• Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman II, 1971,  Varlık Yayınları.
• Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman III, 1990, İnkılâp Kitabevi.
• Karagöz I, 1968,  Bilgi Yayınevi.
• Karagöz II, 1969, Bilgi Yayınevi.
• Karagöz III, 1970, Bilgi Yayınevi.
• Ortaoyunu I, 1973, Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Ortaoyunu II, 1975, Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Abdülhamit Devrinde Sansür, 1977,  Milliyet Yayınları.
• Örnekli Türk Edebiyatı Tarihi  (15.yy ortalarına kadar), 1995,  T.C.Kültür Bakanlığı,
• Edebiyat Kapısı, 1997, Yapı Kredi Yayınları.

Okul Kitapları: 

• Türk Edebiyatı, Lise II,  (Agâh Sırrı Levend imzasıyla), 1950, İnkılâp Kitabevi.
• Metinli Türk Edebiyatı, Lise III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1951, İnkılâp Kitabevi.
• Metinli Edebiyat Bilgisi, Lise I,  (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1954, İnkılâp Kitabevi.
• Metinli Türk Edebiyatı, Lise II , (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1954, İnkılâp Kitabevi.
• Metinli Türk Edebiyatı , Lise IV, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1954, İnkılâp Kitabevi.
• Metinli Batı Edebiyatı, Lise IV, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1954, İnkılâp Kitabevi.
• Metinle Türk Edebiyatı, Lise I, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1954, İnkılâp Kitabevi.
• Metinle Türk Edebiyatı, Lise II, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1955, İnkılâp Kitabevi.
• Metinle Türk Edebiyatı, Lise III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1955, İnkılâp Kitabevi.
• Metinle Batı Edebiyatı, Lise III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1955, İnkılâp Kitabevi.
• Türk ve Batı Edebiyatı Lise I – II – III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1979, Örgün Yayınlar.

Yardımcı Ders Kitapları:

• Batı Edebiyatından Seçme Parçalar, 1972, İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Türk Edebiyatından Seçme Parçalar, 1973, İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
• Örneklerle Edebiyat Bilgileri I – II, 1980, İnkılâp Kitabevi.

Kaynaklar 

Özkırımlı , Atilla, Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, c.3, s. 775
Akyüz , Kenan, Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgisinde, 2015
Cevdet Kudret Ödülleri