CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI (1923- …. )
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI (1923- …. )
1923 yılı yeni Türkiye’nin kuruluşudur. Aydınlarımız, devlet adamlarımız ve yazarlarımız artık tarihimizde artık yeni bir dönemin başlatılması gerektiğine inanmışlar. Bu yüzden de 1923’te başlayan bu yeni oluşum edebiyatımızı da etkilemiştir. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatını iki ana dönem içinde incelemek mümkündür.
- 1923- 1940 arası dönem
- 1940 sonrası dönem ( Son dönem)
1923- 1940 arası döneminin özellikleri:
1.Dili sadeleştirme düşüncesinden dolayı konuşma dili ile yazı dili arasındaki fark ortadan kalkmaya başladı.
2.Eğitim ve öğretimin yaygınlaşmasıyla okur yazar oranı arttı.
3.Milli Edebiyat döneminde başlayan Anadolu’ya yöneliş hız kazandı.
4.Hece ölçüsünü kullanmaya başladılar.
5.Halkın dertlerini, problemlerini ve Anadolu’nun güzelliklerini işlediler.
6.Anadolu efsanelerinden, masallarından ve mitolojiden yararlandılar.
7.Halk arasında yaşayan her türlü kültür unsurunu sanat eserlerinde işlediler.
8.Bu dönem sanatçıları; maniler, türküler, halk efsaneleri, masallar ve halk sanatlarının unsurlarını topladılar.
9.1940’a kadar olan dönem içinde ( Ahmet Haşim, Yahya Kemal gibi) bazı şairlerin aruz vezni ile sade şiirler yazdığını görüyoruz.
10.Bu dönemde roman, hikaye, tiyatro, gezi ve hatırat türlerinde de bir sadeleşme, kültür varlıklarımızdan yararlanma göze çarparken; roman ve hikayede gerçekçilik akımı ön plana çıkar.
11.Romanlarda genellikle Cumhuriyet devrimleri, ağa- köylü, patron- işçi, kadın- erkek çatışması gibi konular işlenmişti.
12. Milli Edebiyat döneminde önemli olan olay hikâyesi yerini durum hikâyesine bıraktı.
13.Tiyatro hem metin hem de sahnelenme tekniği açısında oldukça ilerledi.
14.Deneme, eleştiri gibi öğretici türler bu dönemde önem kazandı.
15.Şiirde birçok akım ortaya çıkmıştır.
Cumhuriyet döneminde ortaya çıkan edebi topluluklar:
a- 1923- 1940 Yılına Kadar Türk Edebiyatı:
1. Beş Hececiler.
2. Yedi Meşaleciler
b- 1940 Sonrası Türk Edebiyatı :
1.Garipçiler
2.İkinci Yeniciler
3.Memleketçiler ( Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdürenler)
4.Mavi Akımı
5.Hisarcılar
6.Toplumsal Gerçekçiler
7.Mistikçiler
8.Post Modernistler
9.Öz Şiir Yanlıları
BEŞ HECECİLER
1. Hecenin beş şairi adıyla anılan bu sanatçılar Milli edebiyat akımından etkilenmiş ve şiirlerinde sadece hece veznini kullanmışlardır.
2.Şiirde sade ve özentisiz olmayı ve süsten uzak olmayı tercih etmişlerdir.
3.Beş Hececiler şiire Birinci Dünya Savaşı ve milli mücadele döneminde başlamışlardır.
4.Beş Hececiler şiirlerinde önce aruzu kullanmışlardır, heceye sonra yönelmişlerdir.
5.Şiirde memleket sevgisi, yurdun güzellikleri, kahramanlık ve yiğitlik gibi temaları işlemişlerdir.
6.Hece vezni ile serbest müstezat yazmayı da denediler.
7.Mısra kümelerinde dörtlük esasına bağlı kalmadılar yeni yeni biçimler aradılar.
8.Nesir cümlesini şiire aktardılar ve düzyazıdaki söz diziminin şiirlerde de görülmesi Beş Hececilerde sık rastlanan bir özelliktir.
9.Toplumsal bilinç eksikliği hepsini romantizme götürmüştür.
10.Sığ bir memleketçi edebiyat oluşturmuşlardır.
11.Beş Hececiler şu sanatçılardan oluşmuştur:
- Faruk Nafiz Çamlıbel
- Enis Behiç Koryürek
- Halit Fahri Ozansoy
- Orhan Seyfi Orhon
- Yusuf Ziya Ortaç
FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL (1898- 1973)
1.Şiire Birinci Dünya Savaşı’nda aruzla başladı. Daha sonra da hece ile şiirler yazmaya başladı; fakat hece ile şiirler yazarken aruzla şiirler yazmaya da devam etti.
2.Duygu ve düşünceyi bir arada yürüten, romantik ve realist konu ve hayatları işleyen şiirleriyle ün yapmıştır.
3.Şiirlerinde Anadolu’yu ve memleket sevgisini anlatır. Memleketçi şiirin en önemli ismidir.
4.En ünlü şiiri “Han Duvarları”nda İstanbul’dan Kayseri’ye yapılan üç günlük yolcuğu anlatmıştır.
5.Şiirlerindeki başlıca temalar aşk, hasret, tabiat, ölüm, kahramanlık ve ihtirastır.
6.Dili sade ve akıcıdır. Söz sanatlarına yer veren güçlü bir üslubu vardır.
ŞİİR: Elimle Seçtiklerim, Heyecan ve Sükun, Şarkın Sultanları, Bir Ömür Böyle Geçti, Gönülden Gönüle, Dinle Neyden, Çoban Çeşmesi, Han Duvarları, Suda Halkalar
OYUN: Canavar, Akın, Özyurt, Kahraman, Yayla Kartalı
ROMAN: Yıldız Yağmuru
ENİS BEHİÇ KORYÜREK (1891- 1949)
1.İlk şiirlerini Servet-i Fünun etkisinde yazdı.
2.Şiire aruz vezni ile başlamıştır.
3.Türk denizcilerini anlattığı “ Gemiciler” şiiri çok ünlüdür.
4.Hece ile yazdığı ilk şiirlerinde aşk duygularına yer vermekle beraber, daha sonra Kurtuluş Savaşı yıllarında milli duyguları ve tarihi kahramanlıkları işleyen heyecan yüklü epik şiirler yazmıştır.
5.Heceyi pek başarılı kullanamamıştır.
ŞİİR: Miras, Güneşin Ölümü, Varidat- ı Süleyman
HALİT FAHRİ OZANSOY (1891- 1971)
1.Şiire aruzla başlamıştır. “ Aruza Veda” adlı şiiriyle aruz veznini bırakıp heceye yönelmiştir.
2.Şiirlerinde çoğunlukla egzotik sahnelere, hüzün ve melankoli gibi bireysel duygulara, aşk ve ölüm temalarına rastlanır.
3.Beş Hececilerin hüzün şairidir.
4.Şiirlerinde konuşulan Türkçeyi başarıyla kullanmıştır.
5.Şiir, roman ve tiyatro türlerinde eserleri vardır.
ŞİİR: Rüya, Efsaneler, Cenk Duyguları, Balkonda Saatler
OYUN: Baykuş,Hayalet, Sönen Kandiller
ROMAN-Sulara Giden Köprü
ANI-Edebiyatçılar Geçiyor
ORHAN SEYFİ ORHON (1890-1972)
1.Şiire aruzla başlar daha sonra heceyle devam eder.
2.Şiirlerinde daha çok şahsi konuları işler.
3.Bazı şiirlerinde halk şiirinin şekillerini de kullanmıştır.
4.Bireysel duyguları işleyen, ahenkli ve zarif şiirlerinde temiz, duru bir Türkçe kullanmıştır.
ŞİİR:O Beyaz Bir Kuştu, Fırtına ve Kar, Gönülden Sesler
ROMAN: Çocuk Adam
ÖYKÜ: Düğün Gecesi
FIKRA: Kulaktan Kulağa
MANZUM MASAL: Peri Kız İle Çoban Hikâyesi
YUSUF ZİYA ORTAÇ ( 1896- 1967)
1.Yusuf Ziya da diğerleri gibi şiire aruzla başlamış daha sonra heceye geçmiştir.
2.Şiirlerinde günlük hayatın çeşitli görünümlerini sade bir dille işlemiştir.
3. “Akbaba”adlı mizah dergisini çıkarmıştır.
4.İlk manzum piyesi yazmıştır.
ŞİİR: Akından Akına, Cenk Ufukları, Aşıklar Yolu, Yanardağ
OYUN: Bir Rüzgâr Esti, Binnaz
ROMAN- Göç
FIKRA- Beşik
GEZİ- Göz Ucuyla Avrupa
ANI- Portreler, Bizim Yokuş
MANZUM HİKÂYE- Kürkçü Dükkanı
YEDİ MEŞALECİLER
1.Yedi Meşaleciler, Cumhuriyet döneminin ilk edebi topluluğudur.
2.Milli edebiyatçıların gerçekten uzak, duygusal memeleketçiliklerine karşı doğmuştur.
3.“Yedi Meşale” adında ortak bir şiir dergisi çıkararak, Türk şiirine yeni bir ufuk açmaya çalışmışlardır.
4.İlkelerini samimilik, içtenlik, canlılık ve devamlı yenilik şeklinde açıkladılar.
5.Batı edebiyatını özellikle Fransız edebiyatını kendilerine örnek aldıklarını söylemişlerdir ancak Beş Hececilerin yolundan gitmişlerdir.
6.Beyanname ile ortaya çıkan ikinci topluluktur.
7.Geleneksel temalar yerine yeni temalar bulup bunları işlemeyi amaçlamışlardır.
8.Sanat için sanat anlayışını benimsemişlerdir.
9.Yedi Meşaleciler şu sanatçılardan oluşmuştur:
Cevdet Kudret Solok
Vasfi Mahir Kocatürk
Ziya Osman Saba
Yaşar Nabi Nayır
Muammer Lütfi
Sabri Esat Siyavuşgil
Kenan Hulusi Koray
ZİYA OSMAN SABA ( 1910- 1957)
1.Şiirlerinde çocukluk özlemi, anılara düşkünlük, ev ve aile sevgisi, yoksu yaşamlara karşı utanç ve acıma, Allah’a kulluk, kadere boyun eğme, küçük mutluluklarla yetinme ve ölüm konularını işlemiştir.
2. Yedi Meşalenin en sadık şairidir.
3.Yunus ve Mevlana’nın günümüzdeki sesi olmuştur.
4.Hece ölçüsünü kullanmakla birliklte1940’tan sonra serbest şiir yazmaya başlamıştır.
ŞİİR: Sebil ve Güvercinler, Geçen Zaman, Nefes Almak
ÖYKÜ: Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi, Değişen İstanbul
YAŞAR NABİ NAYIR ( 1908- 1981)
1. Şiirle edebiyata girdi. İleriki yıllarda düzyazıya yöneldi.
2. Fransız edebiyatından çeviriler yaptı.
3.En önemli yönü, 48 yıl hiç aksatmadan yayımladığı Varlık Dergisi’dir.
ŞİİR: Kahramanlar, Onar Mısra
KENAN HULUSİ KORAY ( 1906- 1944)
1.Yedi Meşale içinde şiir yazmayan tek kişidir.
2.Hikâyeleri ile tanındı. Küçük hikâye tarzını benimsedi.
3.Cumhuriyet döneminin korku türünde hikâye yazan milk sanatçısıdır.
ÖYKÜ: Osmanoflar, Bahar Hikâyeleri
CEVDET KUDRET SOLOK
ROMAN: Havada Bulut Yok
DENEME: Dilleri Var Bizim Dillere Benzemez
SABRİ ESAT SİYAVUŞGİL
Edebiyata şiirle başlayan sanatçı “ Yedi Meşale” adlı ortak kitapta ve “ Meşale” dergisinde şiirlerini yayımlamış; ekspresyonizm ve resim ve renge verdiği önemle şiir alanında başarı sağlamıştır.
ŞİİR:Odalar ve Sofalar
MEMLEKETÇİLER ( Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdürenler)
ORHAN ŞAİK GÖKYAY
1.Edebiyat araştırmacısıdır.
2.Dede Korkut Hikâyeleri ile ilgili çalışmaları vardır.
ŞİİR: Bu Vatan Kimin?
ELEŞTİRİ: Destursuz Bağa Girenler
BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR
1. Âşık Ömer mahlasıyla şiirler yazmıştır.
2.Onuncu Yıl Marşı’nın söz yazarlarından biridir. ( Diğeri Faruk Nafiz )
ŞİİR: Burda Bir Kalp Çarpıyor, Erciyes’ten Kopan Çığ, Benden İçeri
ARİF NİHAT ASYA
1.Edebiyatımızın bayrak şairidir. (2010)
2.Eserlerinde ana tema yurt ve millet sevgisidir.
3.Rubaileriyle ünlenmiştir.
ŞİİR: BirBayrak Rüzgar Bekliyor, Dualar ve Aminler, Yastığımın Rüyası, Aynalarda Kalan
KEMALETTİN KAMU
1.Edebiyatımızın gurbet şairidir.
2.Bingöl Çobanları adlı pastoral şiirle ünlenmiştir.
AHMET KUTSİ TECER
1.Hem şiirleri hem tiyatroları vardır.
2.Şiirlerin Dergâh ve Yeni Mecmua dergilerinde yayınlamıştır.
3.Halk kültürü ve folkloruna büyük önem vermiştir.
4.Âşık Veysel’i keşfetmiştir.
ŞİİR : Nerdesin?, Orda Bir Köy Var Uzakta, Halay Çeken Kızlar
TİYATRO: Köşebaşı ( Batı’yı taklit edenleri eleştirmiş), Koçyiğit Köroğlu, Satılık Ev, Bir Pazar Günü
NECMETTİN HALİL ONAN
“Bir Yolcuya” adlı şiiriyle ünlenmiştir.
I.YENİCİLER (GARİPÇİLER)
1.1940 yılında Garipçiler adıyla çıkan topluluğun ortaya koyduğu bir sanat anlayışıdır.
2.Şiirde her türlü kurala ve kalıba karşı çıkmışlardır.
3.Şiirde ölçü, uyak ve dörtlüğe karşı çıkmışlardır.
4.Şiirde şairaneliği, mecazlı ve sanatlı söyleyişleri kabul etmediler.
5.Süslü, sanatlı dile karşı çıkarak sade bir dil kullandılar.
6.Şiirde o güne kadar işlenmedik konuları ele aldılar.
7.Konuşma dili ile günlük sıradan konuları işlediler.
8.İşledikleri konular günlük hayattan sıradan insanların problemleri, yaşama sevinci ve hayattaki bazı garipliklerdir.
9.Halk deyişlerinden yararlanmışlardır.
10.Sürrealizm ve dadaizmden yararlanmıştır.
11.Anlam şiirin en önemli parçası haline gelmiştir.
12.Öyküleyici anlatıma önem vermişlerdir.
13.Espriden ve şaşırtmacadan yararlanmışlardır.
14.Toplumsal aksaklıklar mizahi bir şekilde işlenmiştir.
15.“Kitabe-i Seng-i Mezar” şiiriyle Garip akımı başlar.
ORHAN VELİ KANIK
1.Türk şiirinde iki arkadaşıyla birlikte atılım yapmış, yeni bir anlayışın öncüsü olmuştur.
2.1914’te arkadaşlarıyla birlikte yayımladıkları “Garip” adlı şiir kitabı ve yazdığı önsöz, Türk şiirinde günden güne donmuş olan eski değerleri yıkmış, şiire başka bir açıdan bakılmasını sağlamıştır.
Şiire getirdiği yenilikler:
a.Ölçüye baş kaldırıp serbest yazmak
b.Kafiyeyi şiir için gerekli görmekten vazgeçmek
c.Şairane duyuları, parlak görüntüleri şiirden silmek
ç.Şiiri hayal gücünün kapalı duvarlarından kurtarıp, gerçek hayata çıkarmak.
d.Yapmacıksız, tabii bir söyleyişle, günlük yaşayış içinde halktan insanları yakalamak
e.Her çeşit kelimeyi, konuyu şiire sokmak.
f.Halk deyişlerinden yararlanmak ve toplumla ilgili yergiye yer vermek.
ŞİİR: Garip, Vazgeçemediğim, Destan Gibi, Yenisi, Karşı, Vazgeçemediğim, Garip
NESİR: Denize Doğru,Bindiğimiz Dal, Sanat ve Edebiyatımız
ÇEVİRİ: La Fontaine Masalları, Nasrettin Hoca Hikayeleri
OKTAY RIFAT HOROZCU (1914- 1988)
1.Garip akımının temsilcilerindendir.
2.Başlangıçta, yeni bir hava içinde, güçlü aşk şiirleri vardır.
3.Toplumcu sanat ilkesinden hareketle halk deyimi ve söyleyişlerinden masal ve tekerlemelerden yararlanarak başarılı taşlamalar; sosyal şiirler yazdı.
4.“Perçemli Sokak” adlı kitabıyla birlikte şiir anlayışında büyük değişiklik olmuş soyut şiire kaymıştır.
5.Bireyci, toplumcu, gerçeküstücü akımların penceresinden dünyayı mutlu bir gözle seyreder, modern ressamlar gibi sözcüklerle tablolar çizer.
6.Son şiirlerinde öz ve biçim yoğunlaştırmalarıyla estetik planda yeni ve güçlü bir şiir estetiği yakalamıştır.
ŞİİR:Karga İle Tilki, Aşk Merdiveni, Denize Doğru Konuşma, Dilsiz ve Çıplak Koca Bir Yaz,Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler, Elleri Var Özgürlüğün, Perçemli Sokak
OYUN: Kadınlar Arasında, Yağmur Sıkıntısı, Birtakım İnsanlar
MELİH CEVDET ANDAY (1915- 2002)
1.Garip akımının temsilcilerindendir.
2.Şiirlerinde toplumsal gerçekliği inceler.
3.Daha sonra ilk şiirlerindeki romantizmden sıyrılarak duygulardan çok aklın egemenliğine, güzel günlerin özlemine bırakır.
4.Yunan mitolojisinden etkilenmiştir.
5.Söz oyunlarından arınmış yalın bir dili vardır.
6.Düz yazılarında ise yoğun bir düşünce, şiirsel, esprili özlü bir dil vardır.
7.Fıkra, makale, gezi, roman, tiyatro ve şiir yazmıştır. Çevirileri de vardır.
ŞİİR:Garip, Rahatı Kaçan Ağaç, Telgrafhane, Kolları Bağlı Odesa, Ölümsüzlük Ardında, Gılgamış, Yağmurun Altında, Yan yana
ROMAN:İsa’nın Güncesi, Aylaklar, Göçebe Denizin Üstünde
OYUN: Mikado’nun Çöpleri,İçerdekiler, Ölüler Konuşmak İster, Gizli Emir, Komedya