SAYFA 55
4. Yukarıdaki şiirde bulunan çizgilerin söyleyişe ve anlama ne gibi
katkılarının olduğunu belirtiniz. (/ yarım nefes, // tam nefes ).
Şiirde bulunan nefes durakları, akıcı bir söyleyiş ve etkileyici ifade
sağlar.
8. ETKINLIK
Bazı seslerin karşılığı alfabede yoktur. “Hiçbir alfabe bütün sesleri
göstermeye yetmez.” Bu konudaki düşüncelerinizi belirterek “kendi”, “geldi”
kelimelerindeki “e” seslerinin farklılığını açıklayınız.
Kapalı “e” sesi, günümüz Türkçesinde pek kullanılmayan sestir. Bu ses “e”
sesi ile “i” sesi arasında kalan “ara” bir sestir. “é” işareti ile
gösterilir. “Kendi” sözcüğündeki "e" kapalı “e”dir. Öte yandan
“geldi” sözcüğündeki “e” açık “e”dir ve yalnız “e” sesi verir.
Kapalı “e” sesi “kendi” kelimesinde “e” gibi çıksa da bazı kelimelerde “e” olarak
yazılır ama özellikle Anadolu’da halk arasında “i” sesi verecek şekilde
söylenir. Örneğin yeğen àyiğen olarak söylenir. Yalnız buradaki “i”
gibi söyleyiş hiçbir zaman “gittim” kelimesinin ilk “i”si kadar net değildir.
Eski Türkiye Türkçesi olarak da adlandırılan Tarihi Oğuz Türkçesi ile
yazılan eserlerde kapalı “e” kullanılmıştır. Yani kapalı “e” Türkçenin öz
sesidir.
9. ETKINLIK
Yukarıdaki metni okuyunuz.
Yazılışından farklı okuduğunuz kelimeleri tespit ediniz.
Bu kelimelerin yazılışı ile okunuşunun farklı olmasının sebeplerini
tartışarak belirleyiniz.
“espri” kelimesi yazıldığından farklı okunur. Bu kelimeyi okurken “espiri”
şeklinde sanki ilave bir “i” sesi varmış gibi okuruz. Kelime yabancı kökenli
bir kelime olduğu için Türkçenin ses ve söyleyişiyle kolay çıkarılamaz. Bunun
için araya bir “i” ilave ederek bu kelimeyi dilimizdeki ses ve söyleyiş
özelliklerine uydururuz.
İsim tamlamalarında ikiden fazla yapılan zincirleme bir anlatım kusurudur.
Aynı ekle yapılan tamlamaların bir cümlede art arda kullanılması ifadeyi ses
bakımından kusurlu kılar.
10. ETKINLIK
İnsan hançeresinin (gırtlağının) yakın kaynaklarından çıkan seslerin bir
söz içinde kullanılması söyleyişi bozar. Bu durumla ilgili örnekler veriniz.
Türkçede gırtlaktan çıkan “h” ve “k” sesleri, söyleyişte kullanılsa da yazı
dilinde kullanılmaz. Gırtlaktan çıkan “k”, “Q” sesine oldukça yakın olan kalın
bir “k” sesi olarak okunur ve söylenir. Gırtlaktan çıkan “h” Türkçede
alışageldiğimizden daha hırıltılı ve gırtlaktan çıkan bir “h” sesidir. Bu
sesleri kelime içinde kullanmak, söyleyişin ahengini ve güzelliğini bozar.
