SAYFA 56
1. Türkçeyi güzel ve etkili konuşan kişileri dinlemenizin ses terbiyenizi
ve konuşmanızı nasıl etkilediğini açıklayınız.
Türkçeyi güzel ve etkili konuşan kişileri dinlemek, dinleyicileri etkilediği
etkiler ve dinleyicileri de konuşan kişi gibi güzel ve etkili konuşmaya
özendirir.
2. Günlük yaşantınızda dili doğru, güzel ve etkili kullanmak için nelere
dikkat ettiğinizi maddeler hâlinde yazınız.
Günlük yaşantıda dili doğru, güzel ve etkili kullanmak için dikkat edilmesi
gereken hususlar:
1. Vurgulama, noktalama işaretlerinden sonra
dikkat edilmesi gereken önemli bir konudur.
2. Tonlamaya ve söyleyişe de dikkat ederek
konuşmak akıcılık ve güzellik katar.
3. “Yapmacık konuşma”nın ne olduğunu izlediğiniz filmlerden örnekler
vererek açıklayınız.
“yapmacık konuşma”, tonlama ve vurguların, duyguyu abartacak şekilde
kullanılması sonucu oluşur. Bu tür konuşmalar doğallıktan uzaktır. Özellikle
eski Türk filmlerinden örnek bulmak mümkündür.
4. “Komşunun koşullarına koşullandırılmıştık.” cümlesinde söyleyişi
zorlaştıran sesleri bulunuz.
“Komşunun koşullarına koşullandırılmıştık.” cümlesindeki ses tekrarları ve
son kelimenin uzun olması söyleyişi zorlaştırıyor.
11. ETKINLIK
“Çürütücülerden”, “Kırktırdım.”, “Çekoslovakyalılaştıramadıklarımızdan
mısınız?”, “Şemsi Paşa Pasajı’nda sesi büzüşesiceler.”
Yukarıda verilen kelimeyi, cümleleri ve tekerlemeyi telaffuz ederken güçlük
çekip çekmediğinizi sebepleriyle söyleyiniz.
Yukarıda verilen kelimeyi, cümleleri ve tekerlemeyi telaffuz ederken güçlük
çekebiliriz. Tekerlemeler; yinelemelerden, uzun kelimelerden, ses
benzerliklerinde ve çağrışımlarından yararlanılarak söyleyişi zorlaştırmak
amacıyla oluşturulur. Bunun için tekerlemelerin hızlı söylemesinden çok, ses ve
sözcüklerinin tam ve doğru olarak söylenmesi önemlidir.
12. ETKINLIK
“Kim, kök, kül, kel, kaya, kova, kuzu, kız” kelimelerinin her birinde “k”
sesinin farklı olduğunu görüyorsunuz. Siz de bu duruma başka örnekler bulunuz.
Her sesin alfabede gösterilip gösterilmediğini açıklayınız.
Daha önce 10. Etkinlikte gırtlaktan çıkan “k” sesinin normal “k” sesinden
farkını ortaya koymuştuk. Bu etkinlik de bu farklı “k”ler hakkında bir
etkinliktir. Yalnız soruda anlaşıldığı gibi “Kim, kök, kül, kel, kaya, kova,
kuzu, kız” kelimelerinin hepsi de ayrı bir şekilde okunmaz. Çünkü temelde iki
farklı “k”den bahsediyoruz. Her sesi alfabede göstermek mümkün olmayabilir.
“kağıt, kuş” kelimelerindeki “k”ler ve “gurur, geri” kelimelerindeki “g”ler
farklıdır.
13. ETKINLIK
“Kara Mehmed’in Berizi” şiirindeki kelimeleri İstanbul ağzına (yazı dili)
göre yazınız.
Şiirin orijinali
KARA MEHMED’IN BERİZİ
Verdiğin berize budur gayratım,
Bundan başka uyamayon toktur be.
Üç sepet yumurta sabah kahfaltım,
Teker teker sayamayon toktur be.
İki lehen pilaf bir yanık ayran,
İster yağlı olsun isterse yavan,
Yanına kesiyon beş kilo sovan,
Yeyon yeyon doyamayon toktur be.
...
Âşık Kara Mehmet
Şiirin İstanbul ağzına göre yazılmış hali:
KARA MEHMET’IN PERHİZİ
Verdiğin perhize budur gayretim,
Bundan başka uyamıyorum Doktor Bey.
Üç sepet yumurta sabah kahvaltım,
Teker teker sayamıyorum Doktor Bey.
İki leğen pilav bir yanık ayran,
İster yağlı olsun isterse yavan,
Yanına kesiyorum beş kilo soğan,
Yiyorum yiyorum doyamıyorum Doktor Bey.
... Âşık Kara Mehmet
