10 TÜRK EDEBİYATI CEVAPLARI, 10. SINIF EDEBİYAT KİTABI CEVAPLARI NOVA YAYINLARI, 2015-2016 10.SINIF EDEBİYAT KİTABI CEVAPLARI NOVA YAY SAYFA 105, Sayfa 105
a) Metni anlam birimlerine ayırınız. Metnin konusunu bulunuz.
Metnin paragrafları, anlam birimleridir. Orta kısımdaki iki satırlık paragrafı, üst paragrafın
devamı kabul edersek, metni iki anlam birimine ayırabiliriz.
Metnin konusu tasavvuftur. Hacı Bektaş Velî’ye göre, tasavvufun konusu insandır, nefsin
ıslahıdır, kötü huy ve davranışlardan vazgeçerek Allah’a ulaşmak, O’nun varlığı ile var, kendisi ile
hal olmaktır. Metinde de insanın iç dünyasına tasavvufi bir bakış var.
Öte yandan AlevîBektaşî inancındaki dört kapı ve kırk makam Makalat'ın ana konusudur.
b) Metnin her bir biriminin aynı ileti etrafında nasıl birleştiğini belirtiniz.
Metinde insanın iç dünyasına tasavvufi bir bakış var. Dolayısıyla her birim bu bakışın bir
parçası olarak metni meydana getirmiştir.
2. Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız.
a) Metinde anlamını bilmediğiniz kelimelere örnekler veriniz. Metnin, yazıldığı döneme göre sade ve anlaşılır mı yoksa ağır bir dille mi yazılmış olduğunu düşünüyorsunuz? Açıklayınız.
“kutbı âlem, şehristân, nâyibi, subaşısı, miskinlik, dizdâr, müvekkel, perhizkârluk” vb. gibi
kelimelerin anlamı bilinmeyebilir.
Eserin dili sade ve anlaşılırdır. Eserde geçen bazı kelimeler ufak değişikliklerle günümüzde
de kullanılmaktadır (Yüregün, ol, degin gibi).
Eylem ağırlıklı cümle kuruluşu vardır. İslamiyet'in etkisi eserde kullanılan dile yansımıştır.
b) Cümlelerin yapı yönünden kısa mı uzun mu olduğunu belirtiniz.
Kısa cümleler kullanılmıştır.
c) Cümlelerin açık, anlaşılır olup olmadığını söyleyiniz.
Cümleler açık ve anlaşılır cümlelerdir. Bununla birlikte İslamiyet’in kabulü ile kelimeler
arasına yabancı kelimeler az da olsa girdiği görülmektedir.
ç) Yaptığınız incelemeden yararlanarak metnin dil yönünden özelliklerini sıralayınız.
Eserin dili; sade, anlaşılır ve doğal dilden farklı olmayan bir dildir. Metin, dönemin Türkçesiyle
yazılmıştır. Bunu da eserin verilen kısmından görmek mümkündür. Bununla birlikte İslamiyet'in
etkisi, eserde kullanılan dile yansıdığı da görülmektedir. Bu durum, nesir diline, yeni kavramlar ve
söyleyişlerle zenginlikler getirmiştir.
Eserde geçen bazı kelimeler, küçük değişikliklerle günümüzde de kullanılmaktadır (öyle ki
sadece o dönemdeki ses uyumlarını bilmek metni anlamamıza yetiyor).
Eserde, yüklem ağırlıklı cümle kuruluşu vardır.
3. Yazarın metni yazmaktaki amacı nedir? Metinde aydınlatıcı, yol gösterici ve telkin edici
ifadeler var mıdır? Belirtiniz.
Yazarın metni yazmaktaki amacı, insandaki güzel duygular ile kötü duyguları karşılaştırıp
insanlara doğruyu göstermektir. Bu doğrultuda, metinde aydınlatıcı, yol gösterici, bilgi verici ve
telkin edici ifadeler vardır.
4. Metnin ana düşüncesi nedir? Yazar, mesajını muhataba ulaştırmada nasıl bir yöntem
izliyor? Buna göre hedeflenen okuyucu kitlesinin özellikleri hakkında ne söyleyebilirsiniz?
Metnin ana düşüncesi: İnsanın gönlünde biri Rahmani diğeri şeytani olmak üzere iki sultan
vardır. Yazar, mesajını açık, sade ve anlaşılır bir üslupla okuyucuya sunmuştur. Hacı Bektaş Veli,
genelde kırsal kesime hitap eden bir düşünürdü. Bununla birlikte “Yolumuz, ilim, irfan ve insanlık
sevgisi üzerine kurulmuştur” ifadesiyle mesajlarının çağını aşan evrensel mesajlar olduğunu da
söyleyebiliriz.
5. Mevlânâ’nın oğlu Sultan Veled’in “Yitmiş iki millete kapular açuk ola.” sözünün dönemin
düşünce yapısıyla ilgisi nedir? Sözlü olarak ifade ediniz.
Dönemin tasavvuf düşüncesinde din, dil, ırk ayrımı gözetmeksizin insanları yaratandan
dolayı sevmek, bir ayrım yapmamak düşüncesi hâkimdir. Zirâ yetmiş iki milletin yaratıcısı birdir ve
o yaratıcı sınırsız hikmet, sonsuz merhamet sahibidir. Yarattığı her insan kendinden bir parçadır.
Dolayısıyla kapısının herkese açık olduğu mesajı verilmiştir.
6. Yazarın düşüncesini anlatırken aynı öze vurgu yapan birden fazla örnek vermesini nasıl
açıklarsınız? Anlatınız.
Yazarın düşüncesini anlatırken aynı öze vurgu yapan birden fazla örnek vermesi, öz
hakkında ayrıntılı bilgiye sahip olduğunu ve bu bilgiyi aktarma arzusunda olduğunu gösterir. Bu
yönüyle eser; öğretici metin niteliği taşımaktadır.
7. Metin hangi geleneğe bağlı kalınarak yazılmıştır? Mevlânâ, Ahmet Yesevî, Yunus Emre gibi
Hacı Bektâşî Velî’nin de dinîtasavvufi bir konuyu işlemesini nasıl değerlendirirsiniz? Düşüncelerinizi
arkadaşlarınızla paylaşınız.
Metin tasavvuf geleneğine bağlı kalınarak yazılmıştır. Mevlânâ, Ahmet Yesevî, Yunus Emre
gibi Hacı Bektâşî Velî’nin de dinîtasavvufi bir konuyu işlemesi, aynı geleneğe bağlı olduklarını
gösteriyor.
8. Yazar “Anlarun kim tenleri ölür, âşıklardur cânları ölmez.” sözü ile ne anlatmak
istemektedir. Açıklayınız.
Bu söz de yine tasavvuf geleneğinin dolayısıyla İslam inançlarından biridir. Bu inanca göre
cân (ruh) ölümsüzdür. Beden öldüğünde ruh geldiği âleme geri dönecektir. Yani ölme bedene özgü
bir şeydir ruha değil.
9. Hacı Bektâşî Veli Anadolu’daki tasavvuf felsefesinin öncü isimlerindendir. Bu bilgiden ve
araştırmalarınızdan faydalanarak okuduğunuz metinle yazar arasında nasıl bir ilgi kuruyorsunuz?
Görüşlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
Hoca Ahmet Yesevi’nin müridi Lokman Perende’nin öğrencisi olan Hacı Bektaş, Yeseviliğin
halifesi kabul edilir. Hacı Bektaş, Malakat adlı eserinde de bağlı olduğu tasavvuf geleneğinin yolları
olan dört kapı (Şeriat, Tarikât, Hakikât, Marifet) ve kırk makamdan bahseder. Buna göre Hacı
Bektaş’ın, tasavvuf geleneğine bağlı kaldığı ve geleneği sürdürdüğü söylenebilir.
10. Metinde vahdetivücut düşüncesini yansıtan ifadeleri belirtiniz.
“Hak sübhânehû ve teâlâ arşdan tâ süreyyâya degin ne ki yaradıldıysa ol şehristânda
vardur.”
“Pes câna dokundı, cân dirildi. Akla muvâfık geldi ve geleni ve gideni anladı. Zirâ cümle şey
cân ile dirilür. Cân ma’rifetle dirilür. Ma’rifetlü cân erenler cânıdur.”
“Anlarun kim tenleri ölür, âşıklardur cânları ölmez....”
11. Hacı Bektâşî Velî’nin bilime bakışı ile Yunus Emre’nin “Hazırlık” başlığı altında verilen
dizelerindeki bilgi anlayışlarını karşılaştırınız. Sonuçları arkadaşlarınızla paylaşınız.
Hem Yunus Emre hem de Hacı Bektaşi Veli tasavvuf geleneğine bağlı kişilerdir. Dolayısıyla
bilime ve bilgiye bakışlarında da bu anlamda bir benzerlik olması beklenir. Yunus Emre, “bilme”nin
ilimle (bilim) olacağına işaret ederken; Hacı Bektaşi Veli “Yolumuz, ilim, irfan ve insanlık sevgisi
üzerine kurulmuştur" ifadesiyle tasavvuf yolunun bir ilim yolu olduğunu belirtmiştir.
12. Okuduğunuz metinden yararlanarak İslam medeniyeti ile Batı uygarlığının bilgiye bakış
açısındaki farklılıkları tespit ediniz. Tespitlerinizi sözlü olarak ifade ediniz.
Batı medeniyeti bilgiye felsefi açıdan bakarken İslam medeniyeti ontolojik (varoluş
temelinde) açıdan bakar.
Batı medeniyetinin bilgiye bir güç, sömürge aracı, hâkimiyet kurma vesilesi olarak bakarken
İslam medeniyeti insanlara hakikati gösteren bir araç olarak bakar.
Batı, bilgiye çalınabilecek bir olgu olarak bakarken İslam medeniyeti bilgiye Allah’ın lütfettiği
bir emanet olarak bakar.
