EKONOMİK FAALİYETLERİN ÖZELLİKLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI
Ekonomik faaliyetleri özelliklerine göre sınıflandırınız
EKONOMİK FAALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI
EKONOMİK FAALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI
Ñ İnsanların her türlü ihtiyacını karşılamak için yaptıkları faaliyetler adını alan EKONOMİK FAALİYETLER üç grupta toplanır. BİRİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER : İKİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER : ÜÇÜNCÜL EKONOMİK FAALİYETLER :
BİRİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER :
v Temel maddeleri doğrudan doğruya veya dolaylı olarak doğal çevreden almaya dayanan üretim şeklidir.
v Topraktan , denizden ve hayvandan elde edilen ürünler birincil ekonomik faaliyetler grubundadır.
v Tarım , hayvancılık , madencilik , balıkçılık , kerestecilik ve ormancılık gibi ekonomik faaliyetler bu gruptadır.
v İnsanların en eski geçim kaynağı olan avcılık ve toplayıcılık faaliyetleri de bu grupta yer alır.
v Bu faaliyetlerden elde edilen ürünler genellikle sanayide ( ikincil ekonomik faaliyet ) hammadde olarak kullanılır.
v Çok emek ve zaman harcanır , ancak ekonomik getirisi oldukça düşüktür.
v Birincil ekonomik faaliyetlerden elde edilen gelir diğer ekonomik faaliyetlere göre daha az olduğundan çalışan nüfusunun çoğunluğu bu faaliyette çalışan ülkeler genellikle gelişmemiş ülkelerdir.
v Bu ülkelere örnek olarak Afganistan , Pakistan , Suriye , Nijerya , Hindistan gösterilebilir.
İKİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER :
v Hammaddenin veya yarı işlenmiş maddelerin işlenip yeni ürünlere , insanların kullanabileceği şekle dönüştürüldüğü faaliyetlerdir.
v Kısacası sanayi faaliyetleri ikincil ekonomik faaliyetler grubundadır.
v Sanayi faaliyetlerinin Ev Tipi ( hammadde el işçiliğiyle üretilir ) , Atölye Tipi ( ev tipinin gelişmiş şekli ) ve Çağdaş – Fabrika Sanayi tipi ( hammaddenin modern şekliyle makineler tarafından işlenmesi ) olmak üzere üç ayrı tipi vardır.
v İkincil ekonomik faaliyetler kendi içinde gruplara ayrılır :
Ñ İmalata dayalı sanayi kolları : Otomotiv , elektrikli eşya , elektronik eşya , beyaz eşya , makine sanayisi
Ñ Kimya sanayisi : Boya , ilaç , gübre , deterjan , petro – kimya vs.
Ñ Tarıma dayalı sanayi kolları : Gıda , dokuma , orman , tekstil , deri , kâğıt , içki , sigara sanayisi
Ñ Taşa toprağa dayalı sanayi : Çimento , cam , seramik , porselen
v Sanayi faaliyetlerini üretimin özelliğine göre de iki başlık altında incelemek mümkündür :
Ñ HAFİF SANAYİ : Sınırlı hammadde ve daha küçük makinelerle yapılan sanayi faaliyetidir. Örnek : giyim , dokuma , gıda vs. Hafif sanayisi daha çok gelişmiş olan ülkeler genellikle gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkelerdir. Daha çok ev tipi ve atölye tipi sanayi faaliyetleri içerisinde yer alır.
Ñ AĞIR SANAYİ : Çok ve büyük miktarlarda hammaddenin büyük tesislerde geniş çaplı ağır makineler kullanarak işlenmesidir. Örnek : Gemi yapımı , demir çelik , otomotiv , Petrol işleme , beyaz eşya. Ağır sanayisi gelişmiş ülkeler gelişmiş ülkeler grubundadır. Çağdaş ( fabrika ) Sanayi tipi içerisinde yer alan sanayi faaliyetidir.
ÜÇÜNCÜL EKONOMİK FAALİYETLER :
v Bu faaliyetler mallardan çok hizmetlerin ticari yönünü içine alır.
v İçinde üretimin bulunmadığı , insan emeğine dayalı iş kollarıdır. Bu tür işlerde daha çok zihin emeği gerekir.
v Eğitim ( öğretmen , kütüphaneci ) , sağlık ( doktor , hemşire ) , yargı ( hakim , savcı ) , ulaşım , ticaret ( dükkân , Pazar ) , turizm , bankacılık , sigortacılık , pazarlama , yönetici ( şirket , fabrika ) , muhasebe , basın – yayın , güvenlik ( polis , asker ) , iletişim gibi insanlara hizmet eden sektörler üçüncül ekonomik faaliyetler grubunda yer alır.
v Hizmet sektörünün gelişmiş olması yaşam koşulların geliştiğini gösterir.
v Bu yüzden çalışan nüfusunun çoğunluğu bu faaliyette çalışan ülkeler gelişmiş ülkelerdir.
v Bu ülkelere örnek olarak Almanya , Japonya , ABD , Kanada ve İngiltere gösterilebilir.
NOT :
v Günümüzde gelişen teknoloji ve eğitim düzeyi ekonomik faaliyetlere dördüncül ve beşincil ekonomik faaliyetleri de eklemiştir.
v Dördüncül ekonomik faaliyetler bilgisayar ve uydu bilgi aktarma sistemlerinin gelişmesi ile ortaya çıkan bilgi toplama , işleme , değiştirme ve yayma işlemleriyle uğraşan kesimin çalıştığı faaliyetlerdir.
v Beşincil faaliyetler ise dördüncül ekonomik faaliyetlerden akan bilginin temeline dayanan karar verme faaliyetleri olarak tanımlanabilir.
AKTİF NÜFUSUN EKONOMİK FAALİYET GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI
v Nüfusun 14 – 65 yaş arasında kalan , teorik olarak çalışma kapasitesi bulunan tüm bireylerine
AKTİF NÜFUS denir. Ancak nüfusun tümü üretim faaliyetleri içinde yer almaz.
v Çalışmakta olan insanların oluşturduğu gruba ÇALIŞAN NÜFUS denir.
EKONOMİK FAALİYETLERİN KARŞILAŞTIRILMASI
v Çalışan nüfusun ekonomik faaliyet gruplarına dağılımı ülkelerin sosyo – ekonomik yapısı hakkında önemli bilgiler verir.
v Gelişmiş ülkelerde çalışan nüfusun çoğunluğu üçüncül ve ikincil ekonomik faaliyetlerde çalışır.
v Gelişmemiş ülkelerde ise çalışan nüfusun çoğunluğu birincil ekonomik faaliyetlerde çalışır.
v Bu ekonomik faaliyetler getirileri nedeniyle ülkelerin bu şekilde kalkınmışlıklarına göre ayrılmalarına neden olurlar.
v Birincil ekonomik faaliyetlerin getirisi düşüktür. Bu yüzden ekonomisinin çoğunluğu bu faaliyetlere dayanan ülkeler gelişmemiş veya az gelişmiş ülkeler kategorisine girer.
v İkincil ve üçüncül faaliyetler ise birincil ekonomik faaliyetlere göre getiri bakımından daha avantajlıdır. Bu faaliyetlerle uğraşan ülkeler ise gelişmiş kategorisine yerleşmiştir.
BİRİNCİL EKONOMİK FAALİYETLERLE UĞRAŞAN ÜLKELERİN ÖZELLİKLERİ
( AZ GELİŞMİŞ ÜLKELER )
v Kalkınma hızları düşüktür.
v Nüfus artış hızları yüksektir.
v Genç nüfusları fazladır.
v İhracatında hammaddenin ( tarım ürünlerinin ) payı yüksektir.
v İthalatında işlenmiş maddelerin payı yüksektir.
v Dış ticaret hacmi düşüktür.
v Sosyal hizmetleri gelişmemiştir.
v Ortalama yaşam süreleri ve yaşam standartları düşüktür.
v Kentleşme oranları düşüktür.
v Geçim kaynağı sıralaması ; birincil , üçüncül ve ikincil faaliyetler şeklindedir.
İKİNCİL VE ÜÇÜNCÜL EKONOMİK FAALİYETLERLE UĞRAŞAN ÜLKELERİN ÖZELLİKLERİ ( ÇOK GELİŞMİŞ ÜLKELER )
v Kalkınma hızları yüksektir.
v Nüfus artış hızları düşüktür.
v Genç nüfusları az , yaşlı nüfusları fazladır.
v İhracatında işlenmiş ( mamul ) maddenin payı yüksektir.
v İthalatında hammaddenin payı yüksektir.
v Dış ticaret hacmi yüksektir.
v Nüfusun önemli bir kısmı hizmet sektöründe çalışır.
v Sosyal hizmetleri gelişmiştir.
v Ortalama yaşam süreleri ve yaşam standartları yüksektir.
v Kentleşme oranları yüksektir.
v Geçim kaynağı sıralaması ; üçüncül , ikincil ve birincil faaliyetler şeklindedir.
AHMET YILDIRIM COĞRAFYA ÖĞRETMENİ