KARAGÖZ-HACİVAT OYUNUNUN DÜZENİ PLANI BÖLÜMLERİ, KARAGÖZ OYUNUNUN DÜZENİ PLANI BÖLÜMLERİ, KARAGÖZ OYUNUNUN DÜZENİ, GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU,
Karagöz Oyununun Düzeni
(Seyirciler, perdenin karşısında toplanır, yardakçı tef çalmaya
başlar, bir yandan da semai söylenir.)
Hey benim âfet-i cânım aman
Dili dost, kalbi düşmanım aman
Ah aman etme bu edayı
Gel kuzum etme bu cefayı
(Semainin bitmesine yakın Hacivat perdede görünür,
semaiyi o söylüyormuş gibi olur. Hacivat "Ooof, Haay!
Haak!"diye bağırarak perde gazelini okumaya başlar.)
Şem'i siretle ziyalandıkça hikmet perdesi
Gösterir yüz bin hayâl âlemde sûret perdesi
Kıl tefekkürle temaşa hissemend olmak için
Âdeme hayret verir baktıkça dikkât perdesi
…
(Gazelden sonra Hacivat tek başına konuşmaya başlar.
Hacivat konuşurken Karagöz evinin balkonuna çıkmıştır.
Konuşma bitince balkondan Hacivat'ın üstüne atlar, küçük
bir kavgadan sonra Hacivat kaçar, Karagöz yere düşer ve
söylenmeye başlar.)
— Uf bayıldım, muşmula gibi yerlere yayıldım. Amanın kafam,
omuz başlarım, samur kaşlarım, diz kapaklarım, kırmızı
yanaklarım…
(Yerden doğrulur ve karşısında Hacivat'ı görünce ona kızmaya
başlar.)
— Hay utanıp arlanmaz köpek hay! Kapımın önüne gelmiş…
Bir gürültü, bir patırtı… Ben değil komşular bile bîhuzur oluyor.
(Oyunun giriş kısmı burada biter, muhavere bölümü başlar.)
(Muhavereler her oyunda değişir. Karagöz ve Hacivat, bilinen
şiveleri ve huylarıyla söyleşirler. Hayâlbaz, bu bölümü
dilediği kadar uzatır, araya nükteli sözler, manzum parçalar
ve günlük olayları da sokabilir. Zaten onun sanatını ve
zekâsını gösterdiği bölüm de burasıdır.)
(Bundan sonra asıl oyuna geçilir ki buna fasıl denir. Fasıl'lar
ana hatları belli olan oyun konularıdır. Hayalbaz, bu konuları
çekici bir hale getirerek onun içini yetenekleri ve ustalığına
göre süsler.)
(Bitiş bölümünde perdede Karagöz ve Hacivat yalnız kalır.
Karagöz, Hacivat'ın "geçmiş olsun" dileğindeki alay unsurunu
görerek Hacivat'a saldırır.)
Hacivat: — Yıktın perdeyi eyledin viran, varayım sahibine
haber vereyim heman!
(Kaçar.)
Karagöz: — Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola
(diyerek,
oyunu bitirir.)
Karagöz Oyununun Düzeni
(Seyirciler, perdenin karşısında toplanır, yardakçı tef çalmayabaşlar, bir yandan da semai söylenir.)
Hey benim âfet-i cânım aman
Dili dost, kalbi düşmanım aman
Ah aman etme bu edayı
Gel kuzum etme bu cefayı
(Semainin bitmesine yakın Hacivat perdede görünür,
semaiyi o söylüyormuş gibi olur. Hacivat "Ooof, Haay!
Haak!"diye bağırarak perde gazelini okumaya başlar.)
Şem'i siretle ziyalandıkça hikmet perdesi
Gösterir yüz bin hayâl âlemde sûret perdesi
Kıl tefekkürle temaşa hissemend olmak için
Âdeme hayret verir baktıkça dikkât perdesi
…
(Gazelden sonra Hacivat tek başına konuşmaya başlar.
Hacivat konuşurken Karagöz evinin balkonuna çıkmıştır.
Konuşma bitince balkondan Hacivat'ın üstüne atlar, küçük
bir kavgadan sonra Hacivat kaçar, Karagöz yere düşer ve
söylenmeye başlar.)
— Uf bayıldım, muşmula gibi yerlere yayıldım. Amanın kafam,
omuz başlarım, samur kaşlarım, diz kapaklarım, kırmızı
yanaklarım…
(Yerden doğrulur ve karşısında Hacivat'ı görünce ona kızmaya
başlar.)
— Hay utanıp arlanmaz köpek hay! Kapımın önüne gelmiş…
Bir gürültü, bir patırtı… Ben değil komşular bile bîhuzur oluyor.
(Oyunun giriş kısmı burada biter, muhavere bölümü başlar.)
(Muhavereler her oyunda değişir. Karagöz ve Hacivat, bilinen
şiveleri ve huylarıyla söyleşirler. Hayâlbaz, bu bölümü
dilediği kadar uzatır, araya nükteli sözler, manzum parçalar
ve günlük olayları da sokabilir. Zaten onun sanatını ve
zekâsını gösterdiği bölüm de burasıdır.)
(Bundan sonra asıl oyuna geçilir ki buna fasıl denir. Fasıl'lar
ana hatları belli olan oyun konularıdır. Hayalbaz, bu konuları
çekici bir hale getirerek onun içini yetenekleri ve ustalığına
göre süsler.)
(Bitiş bölümünde perdede Karagöz ve Hacivat yalnız kalır.
Karagöz, Hacivat'ın "geçmiş olsun" dileğindeki alay unsurunu
görerek Hacivat'a saldırır.)
Hacivat: — Yıktın perdeyi eyledin viran, varayım sahibine
haber vereyim heman!
(Kaçar.)
Karagöz: — Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola
(diyerek,
oyunu bitirir.)