AMAÇ SONUÇ CÜMLELERİ VE ÖRNEKLER, AMAÇ SONUÇ CÜMLELERİ, AMAÇ SONUÇ CÜMLELERİ KONU ANLATIMI, CÜMLE ÇEŞİTLERİ, AMAÇ-SONUÇ CÜMLELERİ
Bir eylemin hangi duygu, düşünce veya dileği gerçekleştirmek amacıyla yapıldığını belirten cümlelerdir. Bu tür cümleler genellikle amaç bölümü ve sonuç bölümü olmak üzere iki bölümden oluşur. Sonuç bölümü hedeflenen amacı gerçekleştirmek için yapılanlardan oluşur. Amaç bölümü ile sonuç bölümü arasındaki ilişki “-mak için, -mek üzere, -meye, -ım diye, -me amacıyla, -me isteğiyle” ekleriyle sağlanır.
Amaç-sonuç cümlelerinde bir amacı (hedefi) gerçekleştirebilmek için birden fazla olayı gerçekleştirmek gerekebilir.
Amacı gerçekleştirmek için yapılanlar Amaç(hedef)
* Planlı çalışmak
* Dersaneye gitmek
* Bol soru çözmek * Fen Lisesini Kazanmak
* Yeni kitaplar almak
* Oyun oynamayı bırakmak
KONU İLE İLGİLİ AÇIKLAMALI ÖRNEKLER:
ÖRNEK 1:“Maçı izlemek için erkenden yola çıkmıştı.” Cümlesine “Hangi amaçla yola çıkmıştı?” diye sorduğumuzda alınan cevap “Maçı izlemek için.”diır. Yani erkenden yola çıkmasının amacı maçı izlemektir. Bu sebeple cümlede bir amaç sonuç ilişkisi vardır.
ÖRNEK 2:“Fakirlere yardım etmek üzere para toplanacakmış.” Cümlesine “Para toplanmasının amacı nedir?” diye sorduğumuzda alınan cevap “Fakirlere yardım etmek”tir. Yani para toplamaktaki amaç fakirlere yardım etmektir. Bu sebeple cümlede bir amaç sonuç ilişkisi vardır.
ÖRNEK 3:“Yemek yemeye eve gitti.” Cümlesine “ Eve gitmesindeki amaç nedir?” diye sorduğumuzda alınan cevap “Yemek yemek”tiır. Yani eve gitmesindeki amaç yemek yemektir. Bu sebeple cümlede bir amaç sonuç ilişkisi vardır.
ÖRNEK 4“Fen lisesini kazanayım diye dersaneye gidiyor.” Cümlesine “Dersaneye gitmesinin amacı nedir?” diye sorduğumuzda alınan cevap “Fen lisesini kazanmak”tır. Yani dersaneye gitmesindeki amaç fen lisesini kazanmaktır. Bu sebeple cümlede bir amaç sonuç ilişkisi vardır.
ÖRNEK 5“Araba almak amacıyla galericiler sitesine gitti.” Cümlesine “galericiler sitesine gitmesininamacı nedir?” diye sorduğumuzda alınan cevap “Araba almak”tır. Bu sebeple cümlede bir amaç sonuç ilişkisi vardır.
NOT: “Amaç-Sonuç” ve “Sebep-Sonuç” cümlelerini birbirine karıştırmamak gerekir:
“-mak için / -mek için” eklerini içeren cümleler genellikle amaç - sonuç cümleleridir. Bir de amaç sonuç cümlelerinde yapılması amaçlanan kısım daha gerçekleşmemiştir, gelecekte gerçekleşecektir; sebep sonuç cümlelerinde ise sebep kısmı gerçekleşmiş ve sonuç bölümü bu sebebe bağlı olarak daha sonra ortaya çıkmıştır.
Cümlede yer alan iki bölümün arasına “amacıyla” sözcüğü getirildiğinde cümle anlamlı oluyor ise amaç-sonuç cümlesini; “sebebiyle” sözcüğü getirildiğinde cümle anlamlı oluyor ise sebep-sonuç cümlesini oluşturur.
Neden sonuç cümlelerinde “niçin, neden” soruları; amaç cümlelerinde ise “ne amaçla” sorusu kullanılır.
KONU İLE İLGİLİ AÇIKLAMALI ÖRNEKLER:
ÖRNEK TEST SORUSU 1)
Aşağıdakilerin hangisinde yargının amacı belirtilmemiştir?
A) Göçük altındaki kişilere ulaşmak için günlerdir çalışıyorlar.
B) Sizi görelim diye araba kiralamak zorunda kaldık.
C) Soğuk havada üşememek için kalın giyinmişti.
D) Araba takla atarak kaza yaptığı için iki kişi yaralanmıştı.
E) Yapılan tüm yardımlar Somali’deki muhtaçlara yardım etmek için.
CEVAP) Sorunun doğru cevabı “D” seçeneğidir. Çünkü “A,B,C,E” seçeneğindeki cümlelerde belirtilen yargının amacı belirtilmiş olup birer amaç-sonuç cümlesi iken “D” seçeneğindeki cümlede belirtilen yargıya ait bir amaç değil sebep verilmiştir. Yani “D” seçeneği sebep-sonuç cümlesi iken diğerlei amaç-sonuç cümlesidir.
ÖRNEK TEST SORUSU 2)
Aşağıdaki cümlelerin hangisi bir amaç-sonuç cümlesidir?
A) Akdeniz’de petrol aramak için iki adet petrol arama gemisi satın alındı.
B) Kardeşine yeni bir elbise alındı diye üç gündür bizimle konuşmuyor.
C) Fatura çok gelince evdeki bütün kalorifer petekleri kapatıldı.
D) Adam odun kırarken yaralanınca en yakın hastaneye kaldırıldı.
E) Atılan galibiyet golüne aşırı sevinince kalp rahatsızlığı nüksetti.
CEVAP) Sorunun doğru cevabı “A” seçeneğidir. Çünkü “B,C,D,E” seçeneğindeki cümlelerde bir amaç-sonuç değil sebep-sonuç ilişkisi bulunurken sadece “A” seçeneğinde bir amaç-sonuç ilişkisini bulunmaktadır. Bu sebeple doğru cevap “A” seçeneğidir.
ÖRNEK TEST SORUSU 3)
“ Evlenmek için … “ cümlesi aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa bir amaç-sonuç ilişkisini oluşturan bir cümle meydana gelmez?
A) … yıllardır para biriktiriyor.
B) … bu akşam uçakla yurt dışından geldi.
C) … düğün salonu kiralamışlar.
D) … kızın gönlünü yapmaya çalışıyorlar.
E) … sağlığına kavuşması gerekiyor.
CEVAP) Sorunun doğru cevabı “E” seçeneğidir. Çünkü “A,B,C,D” seçeneğindeki ifadelerle cümle tamamlanınca ortaya bir amaç-sonuç cümlesi çıkarken “E” seçeneğindeki ifadeyle tamamlandığında bir amaç-sonuç cümlesindan ziyade koşul(şart) cümlesi ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple doğru cevap “E” seçeneğidir.