1.ANLAM AÇIKLAMASI
Cansever’in “Masa”sına karşılık, Turgut Uyar “Gökyüzü” der. Bu kez gökyüzü her şeyi içine toplayan yansıtımsız bir aynadır. Kur’an’ın deyimiyle bir levh-i mahfuzdur/korunmuş levhadır gökyüzü. Olmuş ve olacak her şey, her olay orada yazılıdır. Hakikat birikiminin takvimidir. Bu yüzden şair, olmuş ve olacak her şeyi asıl yüzünden okumak/bilmek istediğinden sürekli göğe bakmakta, sevgilisine de sürekli göğe bakmağı önermektedir. Çünkü doğal/nesnel hakikati oluşturan olayların iç yüzü gökyüzünde yazılıdır. Daha açıkçası orada yazılı durmaktadır.
Çeşitli eylemlerin içinde kendini bütünleyen bir süreç olarak aşk bir durak. Diğerleri; hırsızlar, polisler, açlar, toklar bu sürece zarar vereceğinden şair onların uyumasını istemektedir. Zaten onlar, karanlığın büyüsüyle hemen uykuya dalınca sahne/yeryüzü âşıklara kalıyor. Herkes yokken biz olan “aşk” ortaya çıkıyor. Doğallıkla bu ortaya çıkış öyküsü, ilk bakışta tasavvuf duyarlığına bağlanabilir. Ama bu duyarlık, Tanrı’nın insan kılığında yeryüzünde insanlar arasında dolaştığını söyleyen Hıristiyanlığa daha yakın. Tanrı, insana bir anı kırıntısı olarak aşkı bırakmış, kendisi göğe çekilmiştir. “Durma kendini hatırlat/durma göğe bakalım” bu inancın içten bir anlatımı.
Hakikatin özü aşktır. Sevgili, şaire bu özü hatırlatabildiği sürece şair gökyüzüne, hakikatin içeriğine bakabilecek, daha doğrusu dalabilecektir.
2.ŞİİRDE ZİHNİYET
Turgut Uyar’ın 1959 yılında yayımlanan “Dünyanın En Güzel Arabistanı” adlı kitabında yer alan şiirlerinden biridir.Turgut Uyar şiirlerinde bireyin toplum içerisindeki huzursuzluğunu, kaçış özlemini, yeni dünyanın dışında kendine dingin bir yer arayan kişinin duygularını ortaya koymaktadır. Bu şiir İkinci Yeni şiirinin sanat anlayışını yansıtmaktadır.
“Göğe Bakma Durağı”, Turgut Uyar’ın 1959’da yayımladığı üçüncü kitabında, Dünyanın En Güzel Arabistanı’nda yer alan şiirlerden biri. Şairin üçüncü kitabı, kendi şiir serüveni içerisinde hem yaratılan modern yapı ve ses, hem de modernist yaklaşımlarla yeni imgeler kurma açısından dönüm noktasıdır. Uyar’ın ilk kitabı Arz-ı Hal 1949’da; ikinci kitabı Türkiyem ise 1952’de yayımlanmıştır. Üç yıl arayla yayımladığı ilk iki kitabındaki şiirlere göre daha bir öznel açılımlı şiirler vardır Dünyanın En Güzel Arabistanı’nda. Bu kitabı oluşturan şiirler Turgut Uyar’ın İkinci Yeni hareketine organik olarak bağlanmasının göstergesi olarak alınmalıdır. Çünkü önceki kitaplarında olmayan ve ileride İkinci Yeni hareketinin ilkeleri arasında sayılabilecek olan pek çok özellik onun bu kitabını oluşturan şiirlerde saptanabilir. Dilsel açıdan da, imge oluşturma açısından da, şiir-öznesi veya şair olarak kendini anlatmama açısından da böyledir.
Turgut Uyar’ın, 1950’lerin sonuna gelirkenki poetik değişim tercihi son derecede olumludur. Şiirin akış yönünü görmüş, şiirde modernliğin ve bunun ötesinde de modernistliğin izlerini, göz alabildiğine uzanmaya aday olan kendi şiir çevreninden genişleyerek Türk şiirinde bırakmaya başlamıştır. Sosyal yaşamında meydana gelen statü ve çevre değişikliği, askerlik mesleğinden ayrılıp sivil yaşama ve sivil ortama geçmesi şiirindeki değişikliğin ana nedenlerindendir. Bugün Büyük Saat’in altında durup bu saatin tik taklarını dinlediğimizde, Dünyanın En Güzel Arabistanı’yla şairin neyi başlattığını, kendi poetikası bağlamında nasıl bir şiir anlayışının temellerini attığını daha iyi anlayabiliyoruz.
Kendisiyle yapılan bir söyleşide söyledikleri, bu konuda birinci ağızdan yapılan açıklamalar olması bakımından önemlidir: “Kendi adıma beni yazdığım şiiri yazmaya iten neden çevremin değiştiğini görmemdi. Birdenbire kentleşen dünya, birdenbire karşılaştığım neon lambaları, büyük oteller, birtakım yeni gelişmeleri haber veren durumlar beni artık Orhan Veli şiiri yazmakla kurtaramıyordu
3.ŞİİRDE AHENK
Şiirin yedi mısradan oluşan ilk bölümünde ‘ş’ ve ‘l’ harfleri; dokuz mısradan oluşan ikinci bölümde ‘r’ ve ‘h’ harfleri; on üç mısradan oluşan üçüncü bölümünde ise ‘s’ ve ‘b’ harfleri tekrar edilmiş, şiirin bütününde ise “durma göğe bakalım” cümlesi tekrarlanmıştır. Bu tekrarlar aliterasyonlarla birlikte şiire bir ritim vermiş, şiirin iç ahengini oluşturarak şiiri müziğe yaklaştırmıştır
4.ŞİİRDE YAPI
Şiir serbest ölçü ve dizilişte yazılmıştır.
Şiir dört bölümden oluşmaktadır.
Her bölüm son dize ile birbirine bağlanmıştır.
5.ŞİİRİN DİLİ
Şiir karışık bir dille yazılmış, imgelere ve zıtlıklara şiirde bolca yer verilmiştir. “Göğe Bakma Durağı”na, kullanılan bir malzeme olarak dil açısından baktığımızda dikkatimizi ilk çeken yinelemeler olmaktadır. Sözlerin şiirde bir ritim yaratma amacıyla yinelenmesine örnek olmak üzere “Göğe bakalım…” cümlesi verilebilir. İki sözcükten oluşan bu cümle şiirde en çok tekrarlanan sözdür; böylelikle hem sessel bir bütünlük sağlar hem de verilmek istenen anlama ulaşmada ipucu olur.
İlginçtir, bu cümle şiirin yalnızca ilk bölümünün sonunda kendi başına tekrarlanır; öteki dizelerde başka söz gruplarıyla birlikte tekrarlandığı görülür: “İkimiz birden sevinebiliriz göğe bakalım… Falanca durağa şimdi geliriz göğe bakalım…
Bu tekrarların belirgin iki amacı vardır: Şiir-öznesi olarak şairin bu tekrarları yapmaktaki amacı; seslendiği kişiye belli bir eylemi sık sık hatırlatmak ve bu yolla onu adeta istenen eyleme mecbur etmektir. Şiiri yazan kişi olarak şairin amacı ise şiirde bir anlam yoğunluğu ve ses doluluğu sağlamaktır. Okuyucu şiiri okurken, ana yapının çeşitli duraklarında aynı sözleri sık sık tekrarladığında ister istemez bir ses örgüsünün oluştuğunu duyumsamaktadır.
İkinci bölümde “uyku” sözcüğünün türevlerinin sıklıkla yinelenmesi de benzeri bir amaca yöneliktir. “Uyumak-uyumamak” karşıtlığı iki ayrı dünyayı işaret etmede önemli bir göstergedir. Karşı-dünya “uyusun”, biz “uyumayalım”! Dolayısıyla bizim “sevişme” eylemimizi karşı-dünya görmesin, özgürce sevişelim, birlikteliğimiz başkalarını rahatsız etmesin, biz de onlardan rahatsız olmayalım. Karşıtlık yalnızca “uyumak-uyumamak” eyleminde değildir; karşı-dünya kendi içindeki karşıtlarını bile aynı dokuda buluşturur: hırsızlar-polisler, açlar-toklar.
Şair karşı dünyayı iyisiyle-kötüsüyle, iyi durumda olanıyla, kötü durumda olanıyla bütün olarak dışlama eğilimindedir: “Herkes uyusun iyi oluyor hoşlanıyorum / Hırsızlar polisler açlar toklar uyusun / Herkes uyusun bir seni uyutmam bir de ben uyumam / Herkes yokken biz oluruz biz uyumayalım.
6.ŞİİRİN TEMASI
Şiirde şehrin kalabalığından kurtulma isteği ve kaçış temaları işlenmiştir.
7.ŞİİRİN GELENEĞİ
Şiir İkinci Yeni geleneğine bağlı yazılmış, Dadaizm ve Sürrealizm akımlarından etkilenilmiştir
Çok teşekkür ederim
YanıtlaSil