LYS EDEBİYAT ALTIN BİLGİLER, LYS EDEBİYAT KISA NOTLAR, LYS EDEBİYAT, LYS EDEBİYAT AÇIK UÇLU SORU ÖRNEKLERİ, LYS EDEBİYAT KISA ÖZET NOTLAR, LYS EDEBİYAT HATIRLATMA, YGS-LYS,
derskonum.com'un değerli akademisyen-öğretmen-öğrenci-edebiyat sever takipçileri.
Derskonum.com ailesi olarak her dönem olduğu gibi yeni dönemde de sizler için kitap cevapları, konu anlatımı, pdf ders notları ile her zaman yanınızdayız..
Bu sayfamızda siz değerli takipçilerimiz için YKS,AYT EDEBİYAT ALTIN BİLGİLER üzerine bir paylaşım yapacağız.
Siz de eğer bize ve tüm eğitim camiasına yardımcı olmak adına hazırladığınız yazılıları-notları-soruları-videoları paylaşmak isterseniz mail adresinden bize ulaşabilirsiniz.
İyi çalışmalar..
doğru konum= derskonum
doğru konum= derskonum
destek olmak için lütfen paylaşınız
Hazırlayan: derskonum.com
I. TÜRK EDEBİYATINDA İLKLER
A. İSLAMİYET ÖNCESİ VE İSLAMİ DÖNEM (DİVAN VE HALK EDEBİYATI)
- İlk alfabe: Göktürk (Orhun) alfabesi
- Bilinen ilk Türk şairi: Arpınçur Tigin
- İlk Türk yazarı: Yolluğ Tigin
- Bilinen en eski ve ilk destanımız: “Alp Er Tunga Destanı”
- Türkçenin ilk yazılı belgeleri: “Orhun Yazıtları” (Türk adının geçtiği ilk metindir bu yazıtlar. “Orhun Yazıtları”, söylev türünün ilk örneğidir.)
- İslami dönem Türk edebiyatının ilk edebi eser örneği: “Kutadgu Bilig”dir. İlk Türkçe didaktik şiirler bu yapıttadır. Aruz ölçüsünün kullanıldığı ilk yapıttır. İlk mesnevi örneğidir. İlk siyasetname örneğidir.
- İlk İslami Türk destanı: “Satuk Buğra Han Destanı”
- Sagu türünün ilk örneği: “Alp Er Tunga Sagusu”
- Türkçenin bilinen ilk sözlüğü: “Divanü Lü- gati’t-Türk”
- Dede Korkut’tan ilk bahseden: “Camiü’t- Tevarih” adlı yapıtında ünlü tarihçi Reşidüddin’dir. Arap harfleriyle ilk neşreden Kilisli Muallim Rıfat Bilge’dir. Yeni harflerle ilk neşrini yapan Orhan Şaik Gökyay’dır.
- Türkçe ilk manzum mevlit metnini yazan: Ahmedi
- Divan sahibi ilk sanatçı: Yunus Emre
- Divan edebiyatının ilk temsilcisi: Hoca Dehhani
- Tasavvuf konusunda yazılan ilk eser: “Divan-ı Hikmet”
- Edebiyatımızın ilk aşk mesnevisi: Şeyyat Hamza’nın “Yusuf u Züleyha”sı
- Anadolu Türkçesiyle yazılan ilk eser: Ahmet Fakih’in yazdığı “Çarhname”si
- İlk gezi eserlerimiz: Seydi Ali Reis’in “Miratü’l- Memalik”i / Babürşah’ın “Babürname”si
- Antoloji türünün ilk örneği: Ömer b. Mezid’in 1437’de hazırladığı “Mecmuatü’t – Nezair”
- Süslü nesrin ilk temsilcisi: Sinan Paşa
- İlk şehrengiz: Mesihi
- Hamse sahibi ilk sanatçı: Ali Şir Nevai
- İlk edebi mektup: Fuzuli’nin “Şikâyetname”si
- Anadolu sahasında hamse sahibi ilk sanatçı: Hamdullah Hamdi
- İlk bibliyografya yazarımız: Kâtip Çelebi – “Keşfü’z- Zünun”
- Şairlerle ilgili yazılan ilk tarafsız ve alfabetik tezkire: Latifi
- İlk şairler tezkiresi: Ali Şir Nevai’nin “Mecalisü’n-Nefais”i
- Anadolu sahasında ilk şuara tezkiresi: Sehi Bey’in “Heşt Behişt”i
- İlk edebi anı: Babürşah’ın “Babürname”si
- Divan edebiyatında çocuklar için yazılan ilk eser: Nabi’nin “Hayriye”si
- İlk şarkı örnekleri: Naili
- Matbaada basılan ilk yapıt: “Vankulu Lügati”
- Türkçe ilk mevlit: Süleyman Çelebi’nin “Vesiletü’n-Necat” adlı yapıtı
B. TANZİMAT EDEBİYATI
- İlk edebi ve felsefi çeviri: Münif Paşa’nın “Muhaverat-ı Hikemiye”si
- İlk çeviri roman: Yusuf Kemal Paşa’nın Fransız yazar Fenelon’dan çevirdiği “Telemak” adlı roman
- İlk resmi gazete: Takvim-i Vekayi (1831)
- İlk yarı resmi gazete: Ceride-i Havadis (1840)
- Batılı anlamda ilk günlük örneği: Direktör Ali Bey’in yazdığı “Seyahat Jurnali”
- İlk Türk gazetecisi: Şinasi
- Batılı anlamda ilk tiyatro yapıtı: Şinasi’nin “Şair Evlenmesi”
- Noktalama işaretlerini düzyazıda ilk kez kullanan: Şinasi
- İlk makale: Şinasi’nin Tercüman-ı Ahval gazetesindeki “Mukaddime” başlıklı yazısı
- İlk özel gazete: Şinasi ve Agâh Efendi’nin çıkardığı Tercüman-ı Ahval
- Batılı anlamda ilk fabl örneklerini yazan: Şinasi
- İlk tezli roman örneği: Nabizade Nazım’ın “Zehra” adlı yapıtı
- Sahnelenen ilk tiyatro yapıtı: Namık Kemal’in “Vatan yahut Silistre”si
- İlk hikâye denemesi: Emin Nihat Bey’in “Müsameretname”si
- İlk öykü örnekleri: Ahmet Mithat Efendi’nin “Letaif-Rivayet”i
- Batılı anlamda ilk eleştiri yazısı ve yapıtı: Namık Kemal’in “Lisan-ı Osmanî Edebiyatı Hakkında Bazı Mülahazat-ı Şamildir” yazısı, ilk eleştiri yapıtı “Tahrib-i Harabat”
- İlk edebi roman: Namık Kemal’in “İntibah” adlı romanı
- İlk tarihi roman: Namık Kemal’in “Cezmi”si
- İlk köy şiiri: Muallim Naci’nin yazdığı “Köylü Kızların Şarkısı”
- İlk kafiyesiz şiir: Abdülhak Hamit Tarhan’ın yazdığı “Validem”
- Yabancı ülkede geçen bir macerayı anlatan ilk tiyatro yapıtı: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Finten”i
- Aruzla yazılan ilk manzum tiyatro yapıtı: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Eşber”i
- Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro yapıtı: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Nesteren”i
- İlk pastoral şiir: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Sahra”sı
- İlk edebiyat teorisi yapıtı: Recaizade Mahmut Ekrem’in “Talim-i Edebiyat”ı
- İlk polisiye roman: Ahmet Mithat Efendi’nin “Esrar-ı Cinayet” adlı romanı
- Türk romancılığında ilk alafranga tip: Ahmet Mithat Efendi’nin roman kahramanı olan Felatun Bey
- Batılı anlamda ilk antoloji: Ziya Paşa’nın üç ciltlik “Harabat”ı
- Türk tiyatrosunda Batı’dan eser uyarlamayı ilk kez yapan: Ahmet Vefik Paşa
- Türkçe sözlük adını ilk kullanan, ilk yerli roman olan “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat”ı yazan: Şemsettin Sami
- İlk tarih ve coğrafya ansiklopedimiz: Şemsettin Sami’nin yazdığı “Kamusü’l Alam”
- İlk köy romanı: Nabizade Nazım’ın “Karabibik”i
- İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası”
- Çocuklara yönelik ilk dergi: 1869’da çıkan Mümeyyiz
- Edebiyat tarihi adıyla yazılan ilk eser: Abdülhalim Memduh’un “Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye”si
- İlk kadın romancı: Fatma Aliye Hanım
- Tanzimat’tan sonraki edebiyatımızın ilk kadın şairi: Nigar Hanım
- İlk mizah dergisi: Teodor Kasap’ın çıkardığı Diyojen
- İlk mizahi sözlük: Direktör Ali Bey’in “Lehçetü’l-Hakayık”ı
- İlk psikolojik roman denemesi: Nabizade Nazım’ın “Zehra”sı
- İlk dergi: Münif Paşa’nın çıkardığı Mecmua-ı Fünun
C. SERVETİFUNUN EDEBİYATI VE FECRİATİ EDEBİYATI
- İlk edebi beyannameyi yayımlayan: Fecriati Topluluğu
- İlk mensur şiir: Halit Ziya’nın “Mensur Şiirler”i
- İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf’un “Eylül” romanı
- Sone’yi ilk kez kullanan: Süleyman Nesip
- Anjambmanı ilk kullanan şair: Tevfik Fikret
- Çocuklar için yazılmış ilk şiir kitabı: Tevfik Fikret’in “Şermin” yapıtı
- İlk önemli fıkra yazarı: Ahmet Rasim
D. MİLLİ EDEBİYAT VE CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI
- İlk çocuk romanı: Mahmut Yesari’nin “Bağrı Yanık Ömer” yapıtı
- Röportaj türünün ilk örneği: Ruşen Eşref Ünaydın’ın “Diyorlar ki” adlı yapıtı
- Batılı anlamda ilk edebiyat tarihi: Fuat Köprülü
- “Milli Edebiyat” ifadesi ilk kez kullanılan: Genç Kalemler
- Türk sözcüğünü ilk kullanan şair: Mehmet Emin Yurdakul
- Dış Türkleri konu alan ilk roman: Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun “Gönül Hanım” adlı romanı
- Cumhuriyet dönemi köy romancılığının ilk örneği: Yakup Kadri’nin “Yaban” romanı
- İlk Türk sosyologu: Ziya Gökalp
- “Orhun Abideleri”nden ilk söz eden Türk: Necip Asım (İkdam gazetesi 200.sayı)
- İlk otobiyografik roman: Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” (Dünya roman tarihinde kahramanın adı verilmeyen ilk romandır.)
- İlk TDK roman ödülü: “Suçumuz İnsan Olmak” (1957) adlı yapıtıyla Oktay Akbal
- İlk TDK şiir ödülü: “Delice Böcek” şiiriyle Fazıl Hüsnü Dağlarca
- Batı nazım şekillerini ilk defa kullanan şairimiz: Edip Ayel (1894-1957)
- İlk fütürist (gelecekçi) sanatçımız: Ercüment Behzat Lav
- Köyden şehre göçü ilk kez işleyen: Orhan Kemal
- Heceyle yazılmış, sanat değeri taşıyan ilk manzum piyes: Yusuf Ziya Ortaç’ın “Binnaz” adlı oyunu
- İlk postmodern roman: Oğuz Atay’ın “Tutunamayanlar” adlı romanı
- İlk monolog tarzıyla yazılmış ilk roman: Adalet Ağaoğlu’nun “Bir Düğün Gecesi” romanı
- Hikâyede gerçek anlamda Anadolu’yu işleyen ilk yazar: Refik Halit Karay
- Serbest ölçüyü kullanan ilk şair: Nazım Hikmet
- Tiyatroda ilk kadın oyuncu: Afife Jale (Hüseyin Cahit’in yazdığı “Yamalar” adlı oyunda oynamıştır.)
- İlk epik tiyatro: Haldun Taner’in “Keşanlı Ali Destanı” adlı yapıtı
II. DÜNYA EDEBİYATINDAKİ İLKLER
- İlk roman örneği: Rebelais – “Gargaunta”
- İlk modern roman: Cervantes – “Don Kişot”
- İlk tarihi roman: W.Scott – “Waverley”
- İlk psikolojik roman: Madam de La Fayette – “Princesse de Cleves”
- İlk öykü örneği: G. Boccacio – “Decameron”
- Olay öyküsünün öncüsü: Guy de Maupassant
- Durum/Kesit öyküsünün öncüsü: A. Çehov
- Deneme türünün kurucusu: Montaigne
- Deneme türünün ikinci ismi: Bacon
- İlk biyografi yazarı: Plutarkhos
- Tarih türünün kurucusu: Heredot
- İlk büyük destan şairi: Homeros
- İlk trajedi sanatçısı: Aiskhylos
- İlk büyük komedya sanatçısı: Aristophanes
- İlk anı yazarı: Ksenophon – “Anabasis”
- İlk özdeyiş yazarı: La Rochefaucault
- En eski ve ünlü hatipler: Demosthenes, Çiçero, Bousset
- İlk fabl örneği (Batı): Aisopos (Ezop) – “Fabllar”
- İlk fabl örneği (Doğu): Beydaba – “Kelile ile Dimne”
- İlk lirik şair: Sappho
- Pastoral şiirin kurucusu: Theokritos
- Didaktik şiirin kurucusu: Hesiodos
- İlk mensur şiir: Baudelaire – “Küçük Mensur Şiirler”
- Klasisizmin kuramcısı: Boileau – “Şiir Sanatı”
- Romantizmin kuramcısı: Victor Hugo – “Cromvell” yapıtının ön sözü
- Dramın kurallarını belirleyen: Victor Hugo
- İlk realist roman: G. Flaubert – “Madam Bovary”
- Natüralizmin kuramcısı: Emile Zola
- Dünyada bilinen ilk destan: Sümerlerin “Gılgamış Destanı”
TÜRK EDEBİYATINDA SANATÇILARIN UNVANLARI
- Istırap şairi: Fuzuli,
- Sultanü’ş-şuara (şairler sultanı): Baki
- Hiciv üstadı: Nefi
- Hacı kalfa: Kâtip Çelebi
- Zevk-eğlence şairi: Nedim
- Lale devri şairi: Nedim
- Vatan şairi: Namık Kemal
- Hürriyet şairi: Namık Kemal
- Şair-i Azam: Abdülhak Hamit Tarhan
- Tezatlar şairi: Abdülhak Hamit Tarhan
- Üstat: Recaizade Mahmut Ekrem
- Mistik şair: Necip Fazıl Kısakürek
- Milli şair/Türk şairi: Mehmet Emin Yurdakul
- Sokağı getiren romancı: Hüseyin Rahmi Gürpınar
- Server Bedii: Peyami Safa
- Ağıtlar şairi: Recaizade Mahmut Ekrem
- Bayrak şairi: Arif Nihat Asya
- Evler şairi: Behçet Necatigil
- Çimdik: Yusuf Ziya Ortaç
- Kirpi: Refik Halit Karay
- Yazı makinesi: Ahmet Mithat Efendi
- Ölüm şairi: Cahit Sıtkı Tarancı
- İstanbul öykücüsü: Sait Faik Abasıyanık
- Halikarnas Balıkçısı: Cevat Şakir Kabaağaçlı
- Deli Ozan, Çamdeviren: Faruk Nafiz Çamlıbel
- İstanbul şairi: Yahya Kemal Beyatlı
- Ümmetçi şair: Mehmet Akif Ersoy
- Sokağı şiire getiren şair: Orhan Veli Kanık
- Anadolu şairi: Ömer Bedrettin Uşaklı
KURTULUŞ SAVAŞINI İŞLEYEN YAZARLAR VE ROMANLAR
- Ahmet Hamdi Tanpınar: Sahnenin Dışındakiler
- Aka Gündüz: Dikmen Yıldızı
- Attila İlhan: Kurtlar Sofrası, Sırtlan Payı
- Halide Edip Adıvar: Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye
- Hasan İzzettin Dinamo: Kutsal İsyan
- İlhan Tarus: Vatan Tutkusu, Hükümet Meydanı, Var Olmak
- İlhan Selçuk: Yüzbaşı Selahattin’in Romanı
- Kemal Tahir: Yorgun Savaşçı, Esir Şehrin İnsanları, Esir Şehrin Mahpusu
- Mehmet Rauf: Halas
- Mithat Cemal Kuntay: Üç İstanbul
- Peyami Safa: Sözde Kızlar, Biz İnsanlar
- Samim Kocagöz: Kalpaklılar, Doludizgin
- Talip Apaydın: Toz Duman İçinde, Vatan Dediler, Köylüler
- Tarık Buğra: Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da
- Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Yaban, Ankara, Sodom ve Gomore
ANADOLU’YU ANLATAN YAZARLAR VE ROMANLARI
Güney Anadolu, Toroslar ve Çukurova Yöreleri
- Orhan Kemal: Vukuat Var, Hanımın Çiftliği, Kanlı Topraklar, Bereketli Topraklar Üzerinde
- Yaşar Kemal: Teneke, Ortadirek, İnce Memed, Yer Demir Gök Bakır, Ölmez Otu, Demirciler Çarşısı Cinayeti
Orta Anadolu
- Fakir Baykurt: Yılanların Öcü, Irazca’nın Dirliği, Kaplumbağalar, Tırpan, Amerikan Sargısı
- Kemal Tahir: Sağır Dere, Kör Duman, Rahmet Yolları Kesti, Yedi Çınar Yaylası, Köyün Kamburu, Büyük Mal
- Talip Apaydın: Sarı Traktör, Yarbükü, Ortakçının Oğlu, Define, Yoz Duvar
Ege Bölgesi
- Necati Cumalı: Tütün Zamanı, Yağmurlar ve Topraklar, Susuz Yaz
- Samim Kocagöz: Yılan Hikâyesi, Bir Karış Toprak
Doğu Anadolu
- Ferid Edgü: Kimse, O
- Kemal Bilbaşar: Cemo, Memo
- Ömer Polat: Mahmudo ile Hazel, Saragöl
Güneydoğu
- Bekir Yıldız: Reşo Ağa, Kaçakçı Şahan
DOĞU-BATI ÇATIŞMASI, YANLIŞ BATILILAŞMA, TOPLUMSAL DEĞİŞMEYİ İŞLEYEN YAZARLAR VE YAPITLARI
- Ahmet Hamdi Tanpınar: Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü
- Ahmet Mithat Efendi: Felatun Bey’le Rakım Efendi
- Halide Edip Adıvar: Sinekli Bakkal
- Peyami Safa: Fatih-Harbiye, Sözde Kızlar
- Recaizade Mahmut Ekrem: Araba Sevdası
- Reşat Nuri Güntekin: Miskinler Tekkesi, Yaprak Dökümü
- Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Sodom ve Gomore, Kiralık Konak
KASABA YAŞAMINI ANLATAN YAZARLAR VE YAPITLARI
- İlhan Tarus: Yeşilkaya Savcısı
- Reşat Nuri Güntekin: Yeşil Gece, Kavak Yelleri
- Sabahattin Ali: Kuyucaklı Yusuf
- Samim Kocagöz: Bir Şehrin İki Kapısı
OSMANLININ KURULUŞUNU ELE ALAN YAZARLAR VE YAPITLARI
- Kemal Tahir: Devlet Ana
- Tarık Buğra: Osmancık
ÖNEMLİ HİCİV SANATÇILARI VE YAPITLARI
- Şeyhi: Harname
- Fuzuli: Şikâyetname
- Nef’i: Siham-ı Kaza
- Ziya Paşa: Zafername
- Neyzen Tevfik: Azab-ı Mukaddes
EDEBİYATIMIZDA ÖNEMLİ ROMAN KAHRAMANLARI
Tanzimat Edebiyatı
Araba Sevdası: Bihruz Bey, Periveş, Keşfi Bey
- Cezmi: Cezmi, Adil Giray, Perihan, Şehriyar
- İntibah: Ali Bey, Mahpeyker, Dilaşup
- Karabibik: Karabibik, Yosturoğlu, Koca İmam, Huri, Hüseyin, Eftalya
- Sergüzeşt: Asaf Paşa, Celal, Dilber, Taravet, Cevher
- Zehra: Zehra, Suphi, Sırrı Cemal
Servetifünun Edebiyatı
- Aşk-ı Memnu: Adnan Bey, Bihter, Behlül, Nihal, Firdevs Hanım
- Eylül: Necip, Suat, Süreyya
- Kırık Hayatlar: Ömer, Behiç, Vadide, Neyyir, Leyla, Selma
- Mai ve Siyah: Lamia, Ahmet Cemil, Hüseyin Nazmi
- Mürebbiye: Dehri Efendi, Matmazel Anjel, Şem’i, Sadri
- Şık: Şatırzade, Şöhret Bey, Madam Potiş
- Şıpsevdi: Meftun Bey, Edibe Hanım, Kasım Efendi
Milli Edebiyat
- Yaprak Dökümü: Ali Rıza Bey, Hayriye Hanım, Ferhunde, Leyla, Necla, Fikret
- Ateşten Gömlek: Ayşe, Peyami, Binbaşı İhsan
- Çalıkuşu: Feride, Kamuran, Doktor, Hayrullah Bey
- Handan: Neriman, Hüsnü Paşa, Refik Cemal
- Nur Baba: Nur Baba, Ziba Hanım, Nigar Hanım, Süheyla
- Sodom ve Gomore: Leyla, Necdet, Sami Bey
- Vurun Kahpeye: Aliye, Hacı Fettah, Tahsin Bey
- Yaban: Ahmet Celal, Emine, Mehmet Ali, İsmail
- Sinekli Bakkal: Rabia, Osman (Peregrini), Kız Tevfik, Emine, Vehbi Dede
- Yeşil Gece: Şahin, Kazım
Cumhuriyet Edebiyatı
- Aganta Burina Burinata: Mahmut, Halil Usta
- Anayurt Oteli: Zebercet
- Ayaşlı ve Kiracıları: Ayaşlı İbrahim, Hasan Bey, Buharalı Abdülkerim, Faika, Fuat, İffet Hanım, Şefik Bey
- Bereketli Topraklar Üzerinde: Yusuf, Köse Hasan, Pehlivan Ali
- Dokuzuncu Hariciye Koğuşu: Hasta Bir Çocuk, Nüzhet, Doktor Ragıp
- Fatih-Harbiye: Neriman, Faiz Bey, Şinasi, Macit
- Huzur: İhsan, Nuran, Suat, Mümtaz
- İnce Memed: Memed, Hatce, Abdi Ağa
- Kuyucaklı Yusuf: Yusuf, Muazzez, Selahat- tin Bey
- Küçük Ağa: Mehmet Reşit Efendi (İstanbullu Hoca), Çolak Salih
- Matmazel Noralya’nın Koltuğu: Ferit, Nilüfer, Fotika
- Sözde Kızlar: Behiç, Mebrure, Nafi Bey
- Tutunamayanlar: Selim Işık, Turgut Özben
- Yılanların Öcü: Kara Bayram, Haceli, Irazca Ana
TÜRK EDEBİYATINDAKİ ÖNEMLİ DERGİLER
- Ağaç (1936): Necip Fazıl tarafından çıkarılmıştır.
- A dergisi (1956-1960): II. Yeni akımına destek olmak için çıkarılmıştır.
- Akbaba (1922-1977): Yusuf Ziya ve Orhan Seyfi tarafından çıkarılan haftalık, siyasi mizah dergisidir.
- Büyük Doğu (1943-1955): Necip Fazıl Kısakürek’in çıkardığı dergidir.
- Çınaraltı (1941-1944): Orhan Seyfi ve Yusuf Ziya’nın çıkardıkları Türkçü ve fikir ve sanat dergisidir.
- Dergâh (1921-1923): İlki Mustafa Nihat Özön tarafından çıkarılmıştır. 1990’da ise Ezel Erverdi tarafından yeniden çıkarılmaya başlanmıştır.
- Diriliş (1966-1967): Sezai Karakoç tarafından çıkarılmıştır.
- Genç Kalemler (1910-1912): Ömer Seyfettin ve Ali Cenap tarafından çıkarılmıştır.
- Hisar (1950-1957/1964-1980): Munis Faik Ozansoy tarafından çıkarılmıştır.
- Kadro (1932-1935): Yakup Kadri tarafından çıkarılmıştır.
- Mavera (1976): C. Zarifoğlu, E. Beyazıt, R. Özdenören, M. Akif İnan bu derginin kurucuları arasındadır.
- Papirüs (1966-1970): Cemal Süreya tarafından çıkarılmıştır.
- Resimli Ay (1924-1930): Zekeriya Sertel’in çıkardığı “gerçekçi” halk dergisidir.
- Türk Yurdu (1911-1931): Türk Yurdu Cemiyetinin yayın organıdır.
- Türk Dili (1951-…): TDK tarafından çıkarılmıştır.
- Ülkü (1933-1950): Halk evleri tarafından çıkarılmıştır.
- Yeni Dergi (1964-1975): Mehmet Fuat (Fuat Bengü) tarafından çıkarılmıştır.
YKS,AYT EDEBİYAT ALTIN BİLGİLER
1. Mensur şiirin ilk örneklerini Servet-i Fünun döneminin en önemli sanatçılarından Halit Ziyah Uşaklıgil “Mensur Şiirler” adlı eserinde vermiştir.
2. Türk edebiyatında mensur şiir türündeki bazı eserler şunlardır:
- Halit Ziya Uşaklıgil = Mezardan Sesler.
- Mehmet Rauf = Siyah İnciler
- Yakup Kadri = Erenlerin Bağından, Okun Ucundan
- Ruşen Eşref Ünaydın = Damla Damla
- Sabahattin Kudret Aksal = Mavi
3. Şiirden bağımsız olan, tek başına bir anlam taşıyan dizelere “azade mısra (mısra-ı azade) denir.
4. Şiirin tek başına dilden dile dolaşan, hafızalarda yer eden en güzel dizesine “mısra-ı berceste” denir.
5. Edebiyatımızda aruz ölçüsü ilk kez Kutadgu Bilig adlı eserde kullanılmıştır.
6. Kısa bir heceyi, ölçü gereği uzun okumaya imale denir. İmale, bir aruz kusurudur.
7. Zihaf, uzun bir heceyi, ölçü gereği kısaltmaktır. Zihaf, bir aruz kusurudur.
8. Vasl (Ulama) , Ünsüzle biten bir sözcüğün son ünsüzünü, ondan sonra gelen ve ünlüyle başlayan sözcüğün ilk hecesine bağlamaktır.
9. Takti (Kesme), Aruz ölçüsünde duraklardaki kesmedir. Aruz ölçüsünde duraklar sözcükleri bölebilir.
10. Med, bir uzun heceyi, bir uzun bir kısa hece yapmaktır.
11. Serbest (Ölçüsüz) şiirin ilk örneklerini Abdülhak Hamit Tarhan, 1913 yılında “Validem” adlı eserinde vermiştir.
12. Lirik Şiir, Duygusal yönü ağır basan şirlerdir. Bu şiirlerde coşkulu bir anlatım vardır.
13. Epik Şiir, Savaş, kahramanlık gibi konuları işleyen şiirlerdir.
14.Pastoral Şiir, Doğa güzelliklerini, köy ve çoban yaşamını işleyen şiirlerdir.
15. Birkaç çobanın karşılıklı konuşmaları yoluyla oluşturulan pastoral şiirlere “eglog”denir.
16. Bir çobanın ya da ozanın ağzından kır yaşamının güzelliğini, çekiciliğini anlatan pastoral şiirlere “idil” denir.
17. Didaktik Şiir, düşüncenin ağır bastığı, bilgi vermeyi amaçlayan öğretici şiirleridir.
18. Satirik Şiir, Toplum yaşamındaki yanlışlıkları, düzensizlikleri, eksikleri, kişilerin yanlışlarını alaylı bir dille anlatan şiirlere ‘Satirik Şiir’ denir.
19. Satirik şiirler, Divan edebiyatında “hicviye” , Halk edebiyatında “taşlama” adıyla anılır.
20. Dramatik Şiir, manzum tiyatro yapıtlarındaki şiirlerdir. Hayatın acıklı, komik, korkunç yönlerini konu edinir.
21. Koşuklar, Aşık edebiyatındaki koşmaların karşılığıdır. Bu nedenle koşmayla koşuk arasında çeşitli bakımlardan benzerlikler vardır.
22. Bilinen en eski sagu, Alp Er Tunga Sagusu’dur.
23. Sagunun Halk edebiyatındaki karşılığı ağıt, Divan edebiyatındaki benzeri (karşılığı) mersiyedir.
24. Sav, günümüzdeki atasözünün karşılığıdır.
25. Mani, genellikle tek dörtlükten oluşur. 7’li hece ölçüsüyle oluşturulur. Konuya giriş için söylenen ilk iki dizeye “doldurma dize” denir. Asıl düşünce, ileti ise son iki dizede bulunur.
26.Türkü,genellikle üçer ya da dörder dizeli bentler ve her bendin sonunda tekrarlanan “kavuştak” ya da “bağlama” adı verilen nakarat dizelerinden oluşur.
27. Divan edebiyatında manzum olarak oluşturulan bilmecelere “lugaz” denir.
28. Koşmalar, konularına göre şu türlere ayrılır :
Koçaklama : Kahramanlık, savaş gibi konuları işleyen koşmalardır.
Taşlama : Herhangi bir kişiyi ya da toplumdaki aksaklıkları eleştiren koşmalardır.
Ağıt : Bir kişinin ölümünden duyulan acıyı dile getiren koşmalardır.
29. Koşma nazım biçimi, İslamiyet öncesi Türk edebiyatındaki “koşuk” ; Divan edebiyatındaki “gazel” ile benzerlik gösterir.
30. Semainin koşma nazım biçiminden ayrılan yönleri kendine özgü bir ezgiyle söylenmesi ve 8’li hece ölçüsüyle oluşturulmasıdır.
31. Kimin tarafından yazıldığı bilinmeyen destanlara doğal destan, yazarı bilinen destanlara yapay destan denir.
*Bozkurt – Doğal Destan (Göktürk)
*Türeyiş – Doğal Destan (Uygur)
*Nasihat Destanı – Yapay Destan (Karacaoğlan)
*Genç Osman Destanı – Yapay Destan (Kayıkçı Kul Mustafa)
* Çanakkale Şehitlerine – Mehmet Akif Ersoy
* Üç Şehitler Destanı – Fazıl Hüsnü Dağlarca
32. İlahiler, Bektaşilikte “nefes” ; Alevilikte ise “deme” adını alır.
33. Nutuk, tarikata yeni giren dervişlere yol göstermek, onları bilgilendirmek amacıyla söylenen didaktik şiirlerdir.
34. Şathiye, Tanrıyla konuşur gibi söylenen, inançlardan alaycı bir dille söz edilen şiirlerdir.
35. Hikmet, dini ,ahlaki, felsefi konuları işleyen öğüt şiirleridir.
36. Gazeller, aruz ölçüsüyle, 5-15 beyit arasında oluşturulur. Gazelin ve kasidenin uyak düzeni “aa/ba/ca/da… ”biçimindedir.
37. Gazelin ilk beyitine “matla” , son beyitine “makta” , en güzel beyitine “beyt’ül-gazel” , şairin mahlasını (takma adını) söylediği beyte “taç beyit” denir.
38. Divan edebiyatında parça güzelliği benimsendiği için gazellerde de genellikle konu birliği yoktur. Beyitleri arasında konu birliği olan gazellere “yek – ahenk gazel” denir. Bütün beyitleri birbirinden güzel olan gazellere ise “yek – avaz gazel” denir.
39. Bazı gazeller beyitler tam ortasından bölünerek dörtlük biçimine getirilir. Bu şekilde oluşturulan gazellere “musammat gazel” denir.
40. Kaside, din ve devlet büyüklerini övmek için yazılan ve bir karşılık beklenen şiirlerdir. Beyitlerle oluşturulur, gazel gibi (aa/ba/ca …) uyaklanır. Beyit sayısı genellikle 33-93arasında değişir.
41. Methiye, kasidenin en önemli bölümüdür. Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür. Bu bölüm kasidenin en uzun bölümüdür.
42. Tegazzül, kasidenin arasında kullanılan, onunla aynı ölçü ve uyakta olan gazeldir.
43. Fahriye, şairin kendini övdüğü bölümdür.
44. Mesnevi, divan edebiyatının en uzun nazım biçimidir. Uzun aşk öyküleri ve dini, tasavvufi, ahlaki öyküler genellikle mesnevi nazım biçiminde yazılmıştır. (aa/bb/cc/dd …)uyaklıdır.
45. Beş mesneviden oluşan eserlere “hamse” denir.
46. Edebiyatımızdaki ilk mesnevi Yusuf Has Hacip‘in Kutadgu Bilig adlı eseridir. Türk edebiyatının önemli mesnevilerinden bazıları şunlardır :
Garipname ---------- Âşık Paşa
İskendername ------ Ahmedi
Harname ------------ Şeyhi
Mantıku’t Tayr ------ Gülşehri
Hayriye ------------- Nabi
Hayrabad ----------- Nabi
Hüsn ü Aşk --------- Şeyh Galip
47. Müstezat, gazelin dizelerinin her birinin ardına kısa dizeler eklenerek yazılan şiir biçimidir. Eklenen bu kısa dizelere “ziyade” adı verilir.
48. Terkib-i bentin edebiyatımızdaki en güzel örneklerini Bağdatlı Ruhi, ve Ziya Paşavermiştir.
49. Bir şairin, başka bir şairin şiirini konu ve biçim yönünden örnek alarak aynı ölçü, aynı uyak ve aynı redifle yazdığı benzer şiire “nazire” adı verilir.
50. Terci-i bendin edebiyatımızdaki en güzel örneklerini Ziya Paşa ve Şeyh Galipvermiştir.
51. Rubainin Dünya edebiyatındaki en büyük ustası Ömer Hayyam’dır.
52. Türk şairlerin, Halk edebiyatı ürünü olan maniden etkilenerek Divan edebiyatına kazandırdıkları nazım biçimi tuyuğdur.
53. Türk edebiyatında tuyuğ nazım biçiminin en önemli ustaları Kadı Burhanettin ve Ali Şir Nevai’dir.
53. Türk şairlerin türküden etkilenerek Divan edebiyatına kazandırdıkları nazım biçimi şarkıdır.
54. Şarkı nazım biçiminin öncüsü ve en başarılı temsilcisi, 18.yüzyıl sanatçısı, Lale Devri şairi Nedim’dir.
55. Mersiye, Divan edebiyatında önemli bir kimsenin ölümünden duyulan üzüntüyü dile getiren şiir türüdür.
56. Hicviye, Divan edebiyatında herhangi bir kişiyi, olayı, durumu yermek (eleştirmek)için yazılan şiirlerdir. Hicvin en başarılı örneklerini Nef’i vermiştir.
57. Allah’ın varlığını, birliğini işleyen şiirlere Divan edebiyatında tevhit denir.
58. Münacat, Allah’a yalvarış, yakarış şiirleridir.
59. Hz. Muhammed’i övmek ona olan sevgiyi anlatmak için yazılan şiirlere naat denir.
60. Hz Muhammed’in doğumunu anlatan şiirlere mevlid denir.
61. Mevlid türünün en başarılı örneğini Süleyman Çelebi Vesiletü’n-Necat adlı eseriyle vermiştir.
62. Sone nazım biçimi Türk edebiyatında ilk kez Servet-i Fünun döneminde kullanılmıştır.
63. Dante’nin İlahi Komedya adlı eseri terzarima nazım biçiminin en önemli örnekleri arasında yer alır.
64. Servet-i Fünun döneminde müstezat serbestleştirilerek serbest müstezat adında yeni bir nazım biçimi oluşturulmuştur.
65. Serbest müstezat, aruz ölçüsünün klasik kalıplarının bozulmasıyla oluşturulan bir nazım biçimidir. Serbest müstezatta aynı şiirde birden çok aruz kalıbı bir arada bulunur.
66. Serbest müstezatın en başarılı örneklerini Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin ve Ahmet Haşim vermiştir.
67. İnsan dışındaki varlıkların konuşturulmasına dayalı olan söz sanatına İntak(Konuşturma) denir.
68. İntak sanatının olduğu her yerde “teşhis” de vardır.
69. Şiirde satır başlarındaki harflerle yukarıdan aşağı anlamlı kelimeler oluşturma sanatına “akrostiş” denir.
70. Türk edebiyatında ilk makaleyi “Şinası” yazmıştır. Bu makale “Tercüman-ı Ahval”gazetesinde “Mukaddime” adıyla yayımlanmıştır.
71. Fıkra türünün ilk başarılı örneğini Ahmet Rasim vermiştir.
72. Fıkra ile makale arasındaki temel fark fıkranın bir düşünceyi kanıtlama amacı gütmemesine karşılık makalenin kanıtlama amacı gütmesidir.
73. Deneme türünün öncüsü Fransız yazar Montaigne’dir. Edebiyatımızda ise en başarılı denemeci Nurullah Ataç’tır.
74. Sohbet (söyleyişi) türüyle deneme türü arasındaki temel fark şudur : Sohbet türünde yazar karşısındakiyle konuşuyormuş gibi (senli benli anlatım) yazar.Deneme türünde yazar kendiyle konuşuyormuş gibi (benli anlatım) yazar.
75. Türk edebiyatında anı türünün ilk örneği olarak Babürşah’ın Babürname adlı eseri kabul edilir.
76. Seydi Ali Reis’in Mirat’ül – Memalik adlı eseri ilk gezi (seyahatname) eserlerimizdir.
77. Biyografi türüyle benzerlik gösteren eserlere divan edebiyatında “tezkire” denir. Ayrıca peygamberlerin yaşamlarını anlatanlara “siyer” denir.
78. İlk tezkireyi 15.yüzyılda Çağatay edebiyatının büyük şairi Ali Şir Nevai Mecalisü’n Nefais adıyla yazmıştır.
79. Otobiyografiyle biyografi arasındaki fark; otobiyografide yazar, kendi hayatınıanlatırken; biyografide yazar, başka birini hayatını anlatır.
80. Fuzuli’nin Şikayetname adlı düzyazı örneği, edebi mektup türünün gerçek anlamda ilk örneklerindendir.
81. Mektup türünü kullanarak roman yazma tekniğini ilk kez Hüseyin Rahmi “Mutallaka” adlı romanında denemiştir. Halide Edip Adıvar’ın “Handan” adlı romanı da mektuplardan oluşur.
83. Hayvanları konuşturma sanatına fabl denir.
84. Fablın bilinen en eski örneği Hint edebiyatında Pançantahtra (Arapça çevirisi Kelile ve Dimne); eski Yunan edebiyatında ise Aisopos masallarıdır.
85. Batı’da La Fontaine fabl türünün en ünlüsüdür.
86. Olayın hikayesinin kurucusu Fransız Guy de Maupassant’tır. Bizim edebiyatımızda da olay hikâyesinin en büyük temsilcisi Ömer Seyfettin’dir.
87. Durum hikayesinin dünya edebiyatındaki kurucusu Anton Çehov’dur. Bizim edebiyatımızda durum hikayesinin en önemli yazarları şunlardır; Sait Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal…
88. Hikaye (öykü) türünün dünya edebiyatındaki ilk örneklerini İtalyan yazar Boccacio’ “Decameron” öyküleri ile vermiştir.
89. Türk edebiyatının ilk yazılı metinleri Göktürk Yazıtlarıdır. (Orhun Abideleri)
90. Dede Korkut Hikayeleri desten geleneğinden halk öykücülüğüne geçişin ilk izlerini taşır.
91. Hikaye türünün Batılı anlamda ilk sağlam ve güzel örneği Samipaşazade Sezai’nin “Küçük Şeyler” adlı yapıtıdır.
92. Töre romanı gelenek ve görenekleri anlatan romanlardır.
93. Egzotik roman, yabancı ülkelerin doğa ve insanlarını anlatan roman türüdür.
94. Tezli roman belli bir düşünceyi savunan romandır.
95. Monolog, kişinin kendi kendisiyle konuşmasıdır.
96. Diyalog kişilerin karşılıklı konuşmasıdır.
97. Cervantes’in Don Kişot adlı eseri dünya edebiyatında yazılan ilk romandır.
98. İlk çeviri romanımız, Yusuf Kamil Paşa’nın 1859’da Fenelon’dan çevirdiği Telemaque ( Telemak) adlı romandır.
99. İlk yerli roman, Şemsettin Sami’nin “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat” adlı eseridir.
100. İlk edebi romanımız Namık Kemal’in “İntibah” adlı eseridir.
101. İlk gerçekçi (realist) roman Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası”dır.
102. Batılı anlamda ilk edebi, kusursuz ve realist romanlar, Halit Ziya Uşaklıgil’in “Mai ve Siyah” ve “Aşk-ı Memnu” adlı romanlarıdır.
103. İlk psikolojik roman, Mehmet Rauf’un “Eylül” adlı romanıdır. En başarılı psikolojik romanımız, Peyami Safa’nın “9.Hariciye Koğuşu”dur.
104. İlk Tezli Roman Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Yaban” adlı eseridir.
105. İlk köy romanı, Nabizade Nazım’ın “Karabibik” romanıdır.
106. İlk tarihi roman Namık Kemal’in “Cezmi” romanıdır.
107. Antik tiyatronun iki türü olan trajedi ve komedinin kaynağı Bağ Bozumu Tanrısı Dionysos adına yapılan törenlerdir.
108. Yaşamın acıklı yönlerini kendine özgü kurallarla sahnede yansıtmak; ahlak, erdem örneği göstermek için yazılmış manzum tiyatro eserine trajedi denir.
109. İzleyiciyi güldüren, eğlendiren ve eğlendirirken düşündüren tiyatro türüne komedidenir.
110. Abartılı hareketlerle sivri esprilerle güldürmeyi amaçlayan komedilere fars(kaba güldürü), gerçekte güldürücü olmayan bir olayı gülünçleştirerek işleyen komedilere parodi yergiye dayanan komedilere satir, bir kişinin karakterini ortaya koymak için yazılan komedilere karakter komedisi denir.
111. Töre komedisi, toplumun gülünç ve aksak yanlarını konu alan komedidir. Moliere’in Gülünç Kibarlar, Gogol’un Müfettiş Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı eseri töre komedisidir.
112. Yaşamın acıklı ve gülünç yönlerini bir arada yansıtan tiyatro türüne dram denir.
113. Shakespeare, klasik tiyatronun zaman ve yer birliği kurallarını yıkmıştır. Ayrıca acıklı ve gülünç olayları sahnede iç içe vererek dramın ilk örneklerini vermiştir.
114. Fransız romantiklerinden Victor Hugo “Cromwell” adlı eserinin ön sözünde dramın özelliklerini açıklar.
115. Epik tiyatro Bertolt Brecht tarafından geliştirilmiştir.
116. Epik tiyatroda seyircinin gerçek yaşamından kopup kendini oyuna kaptırması önlenir. Bunun için, olaylar arasında amaçlı kopukluklar yaratılır.
117. Türk tiyatrosunda Haldun Taner, “Keşanlı Ali Destanı” adlı eseri ile epik tiyatroörneği vermiştir.
118. Türk tiyatrosunda, batılı anlamda ilk eser, Şinasi’nin Tanzimat döneminde yazdığı “Şair Evlenmesi” adlı bir perdelik komedidir.
119. Sahnelenen ilk tiyatro ise Namık Kemal’in “Vatan Yahut Silistre” adlı eseridir.
120. Ortaoyununun en önemli iki kişisi Kavuklu ve Pişekar’dır. Kavuklu, Karagöz oyunundaki Karagöz’ün, Pişekar da Hacivat’ında karşılığıdır.
122. Meddahlık için tek kişilik tiyatro diyebiliriz.
123. Karagöz ve Ortaoyunun Meddah oyunu ile farkı; Meddah oyunun tek kişilik gösteri olmasıdır.
124. Koşukların ilk örneklerine Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügati’t Türk adlı eserinde rastlıyoruz.
125. İslamiyet öncesindeki sagu; Halk edebiyatında “ağıt”, Divan edebiyatında “mersiye” adını alır.
126. İslamiyet öncesindeki Sav; Halk edebiyatında “atasözü” Divan edebiyatında ise “Darb-ı mesel” adını almıştır.
127. İlk Müslüman Türk Devleti Karahanlılardır.
128. Kırgızların “Manas Destanı” dünyanın en uzun destanıdır.
129. Dünya Destanları;
1-Şehname: İranlıların destanı olup “Firdevsi” tasarından yazıya geçirmiştir.
2-Mahabarata, Ramayana: Hintlilerin doğal destanlarıdır.
3-Şinto: Japonların doğal destanıdır.
4-Kalevela: Finlilerin doğal destanıdır.
5-İlyada ve Odysseia: Yunanlıların doğal destanı olup “Homeros” yazıya geçirmiştir.
6-İgor: Rusların doğal destanıdır. Destanda Kıpçaklar ile Ruslar arasındaki savaşlar anlatılır.
7-Nibelungen : Almanların bu doğal destanında Hun-Germen savaşları anlatılır.
8-Cihanson de Roland: Fransızların bu doğal destanlarında Fransızlar ve Müslümanlar arasındaki savaşlar anlatılır.
9-Anaid: Latinlerin doğal destanı olup “Virgillus” yazıya geçirmiştir.
10-Gılgamış:Sümerlerin doğal destanıdır.
Yapma (Suni) Destanlar:
1-Aeneis:Vergillus (Latin edebiyatı)
2-Henriad: Voltaire (Fransız edebiyatı)
3-Oslusiçdas: Camoens (Portekiz edebiyatı)
4-Kaybolmuş Cennet: Milton (İngiliz edebiyatı)
5-Kurtarılmış Kudüs:Tasso (İtalyan edebiyatı)
6-Çılgın Orlando: Ariosto (İtalyan edebiyatı)
7-İlahi Komedya: Dante (İtalyan edebiyatı)
8-Çanakkale Şehitlerine: M.Akif Ersoy (Türk edebiyatı)
9-Üç Şehitler Destanı: F.Hüsnü Dağlarca (Türk edebiyatı)
10-Selçuk Name: Yazıcıoğlu Mehmet
130. Türkler sırasıyla; Göktürk, Uygur, Arap ve Latin alfabesini kullanmışlardır.
131. Yazılı edebiyatımızın ilk şiirleri Uygur Türkçesiyle eser vermiş olan Aprınçur Tigin’e aittir. Diğer bir deyimle Aprınçur Tigin bilinen ilk şairimizdir.
132. Orhun Kitabeleri’nin yazarları Vezir Bilge Tonyukuk ve Yollug Tigin’dir.
133. Göktürk yazıtları ( Orhun Kitabeleri) İlk kez Danimarkalı bilgin Thomsen tarafından okunmuştur.
134. Uygur Alfabesiyle yazılan önemli iki eser “Altun Yaruk” ve “Sekiz Yükmek” adlı eserlerdir.
135. İslamiyet etkisinde yazılan ilk eserimiz “Kutadgu Bilig” Yusuf Has Hacip tarafından 1070’te kaleme alınmıştır.
136. “Kutadgu Bilig” Türk edebiyatında aruz ölçüsüyle yazılan ilk eserdir.
137. “Kutadgu Bilig” Edebiyatımızın ilk mesnevisidir.
138. Divan-ı Lügati’t Türk, Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin zengin bir dil olduğuna ıspatlamak amacıyla “Kaşgarlı Mahmut” tarafından kaleme alınmıştır.
139. Divan-ı Lügati’t Türk, Türkçenin ilk sözlüğü ve dilbilgisi kitabıdır.
140. Atabet’ül Hakayık ”Gerçeklerin Eşiği” anlamına gelen eser, 12.yüzyılın başlarında Edip Ahmet Yükneki tarafından Hakaniye lehçesi ile kaleme alınmıştır. Eser aruz ölçüsü ve mesnevi nazım biçimiyle yazılmıştır.
141. Divan-ı Hikmet, 12.yüzyılda Türk tasavvuf edebiyatının kurucusu Türkistanlı Hoca Ahmet Yesevi tarafından kaleme alınmıştır. ”Hikmet”, Ahmet Yesevi’nin şiirlerine verdiği isimdir. Nazım birimi dörtlük olan eser, koşma nazım biçimi ve hece vezniyle yazılmıştır.
142. Halk şairlerinin hayat hikayeleri ve şiirleri “Cönk” adı verilen eserlerde toplanmıştır.
143. Divan edebiyatçılarının dili ; Arapça, Farsça ve Türkçenin karışımından doğan Osmanlıcadır. Şiirlerde ölçü olarak da “aruz ölçüsü” kullanılmıştır.
144. Sinan Paşa’nın “Tazarruname’si” süslü nesrin en önemlisidir.
145. Hikemi (Didaktik) Şiir Akımının edebiyatımızdaki öncüsü ve en güçlü temsilcisi Nabi’dir. Bu yüzden Hikemi şiir akımı, “Nabi ekolü” olarak da bilinir.
146. Mahallileşme akımı, halk söyleyişi ile divan tarzı söyleyişinin birleşiminden doğmuştur. Bu akımın en etkili örnekleri 18.yüzyılda Nedim’le verilmiştir.
147. Hoca Dehhani , Divan şiirinin bilinen ilk şairidir.
148. Çarhname, Dini-ahlaki öğütlerin verildiği didaktik bir manzumedir.(Ahmed Fakih)
149. Mevlana manzum ve mensur eserlerini Farsça yazmıştır. Onun Arapça gazelleri de vardır.
150. Makalat, Tasavvufi düşüncelerin anlatıldığı bu eser Arapça kaleme alınmıştır. (Hacı Bektaşi)
151. Yunus Emre Tasavvuf edebiyatındaki “ilahi”nazım türünün en önemli ustasıdır. 1995 yılı UNESCO tarafından “Yunus Emre Sevgi Yılı” olarak ilan edilmiş Yunus Emre’nin Risaletin Nushiye adlı eseri mesnevi nazım şekli ile yazılmıştır.
152. Mantıku’t- Tayr, Gülşehri tarafından Ünlü İranlı mutasavvıf Ferüdiddin Attar’ın aynı adı taşıyan eserinden çevrilmiştir.
153. Aşık Paşa , en önemli eseri olan “Garipname”de Türkçeye önem verilmesi gerektiğini belirtmiş, eserini bilinçli olarak Türkçe yazmıştır.
154. Ahmedi’nin İskendername ve Cemşid’ü Hurşit olmak üzere iki önemli eseri vardır.
155. Azeri sahasında yetişmiş ünlü sanatçı Nesimi, Hurufilik mezhebinin öncüllerindendir. O, Halep’te inancı yüzünden derisi yüzülerek öldürülmüştür.
156. Kadı Burhanettin, kadılık, vezirlik hükümdarlık yapmış; alim ve şair bir devlet adamıdır. O, Divan edebiyatında Türk nazım şekillerinden olan “tuyuğ”un başarılı örneklerini kazandırmıştır.
157. Kitab-ı Dede Korkut (Dede Korkut Hikayeleri), Destan geleneğinden halk hikayesine geçişin ilk izlerini taşıyan bu eser, bir önsöz ve on iki hikayeden oluşmaktadır.
158. Ali Şir Nevai, Muhakemet’ ül Lügateyn adlı eserinde Türkçe ile Farsçayı karşılaştırarak, Türkçenin Farsçadan daha üstün olduğunu savunmuştur. Mecalisün Nefais adlı eseri ise Türk edebiyatında varlığı bilinen ilk şairler tezkiresidir.
159. Şeyhi’nin Harname adlı eseri mesnevi nazım şekliyle yazılmış olup Divan edebiyatının en önemli hiciv örneğidir.
160. Süleyman Çelebi, Divan edebiyatındaki yerini “Vesiletün Necat” adlı mevlidiye almıştır. Onun bu eseriyle edebiyatımızda “mevlit” yazma çığırı açılmıştır.
161. Avni mahlasıyla şiirler yazan, Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet’tir.
162. Adli mahlasıyla şiirler yazan, 8. Osmanlı padişahı 2.Beyazıt’tir.
163. Mercimek Ahmet ‘in en önemli eseri “Kabusname”dir.
164. Fuzuli, ıstırabın insan ruhunu olgunlaştıracağını, ıstırapların da en büyüğünün aşk ıstırabı olduğunu söyleyerek, şiirlerini aşk acısıyla dile getirmiştir.
Eserleri:
-Su Kasidesi: Hz Peygamber’e olan sevgisini dile getirdiği şiiridir.
-Şikayetname: Türk edebiyatındaki en önemli edebi mektuplardan biridir.
165. Baki, Anadolu ve Rumeli kazaskerlerinde bulunmuş, çok istediği halde şeyhülislam olamamıştır. “Sultanuş Şuara” unvanıyla bilinmiştir. Kanuni Mersiyesi, Kanuni’ nin ölümü üzerine terkib-i bent biçiminde kaleme aldığı eseridir.
166. Muhubbi mahlasıyla şiirler yazan, Osmanlı padişahı Kanuni Sultan Süleyman’dır.
167. Babürşah, 16.yüzyılda Çağatay sahasında eser veren önemli isimlerden biridir. Onun “Babürname” adlı eseri, Türk edebiyatının anı (hatıra) türündeki ilk örneklerindendir.
168. Nefi, önemli bir “kasideve hiciv” şairidir. Döneminin devlet adamalarını sert bir şekilde hicveden sanatçı, Bayram Paşa tarafından boğdurularak öldürülmüştür. Siham-ı Kaza, Türk hiciv edebiyatının en önemli eserlerindendir.
169. 17.yüzyıl Divan edebiyatımızın en büyük didaktik şairi Nabi’dir. O “Hikemi tarzı” yani “hikmetli ve öğretici” şiir geleneğini başlatmıştır. “Nabi Ekolü” olarak bilinen bir akımın kurucusudur.
Eserleri: Hayriyye Hayrabat, Surname, TuhfetülHarameyn, Münşeat…
170. Naili ve Neşati, Sebk-i Hindi’nin edebiyatımızdaki en başarılı temsilcilerindendir.
171. Aşık Ömer ve Gevheri Halk edebiyatı şairlerinden olup Divan edebiyatının etkisinde kalmışlardır.
172. 17. Yüzyıl Halk edebiyatı sanatçılarından olan Kayıkçı Kul Mustafa Yeniçeri Ocağı’ndan yetişmiştir. Genç Osman Destanı onun en önemli eseridir.
173. Katip Çelebi Eserleri: Cihannüma, Fezleke, Keşfü’zünun, Mizahul Hak.
174. Evliya Çelebi’nin “Seyahatname” adlı eseri edebiyatımızdaki en önemli gezi yazıları arasındadır.
175. Lale Devri dönemi olarak bilinen zevk ve eğlence içinde geçen yaşantısı 18.yüzyıl edebiyatının ayrılmaz bir parçasıdır. Bu dönemde yaşamış olan Nedim neşe ve coşku şairidir. Şiirlerinde tamamen din dışı konuları işleyen Nedim “şarkı” türünün bulucusudur.
176. 18.yüzyılda Halk edebiyatının etkisiyle Divan şiirine “şarkı” nazım şekli girmiştir.
177. Divan edebiyatında Şeyh Galip ve Nedim gibi önemli sanatçılar da hece vezniyle şiirler yazmıştır.
178. Divan edebiyatının son büyük şairi “Şeyh Galip”tir. Şeyh Galip’in şiirlerinde Sebk-i Hindi akımının etkisi görülür. Şeyh Galip’ in en önemli eseri “Hüsn-ü Aşk” tır.
179. Dadaloğlu, Toroslarda yaşayan göçebe Avşar boyu Türkmenlerindendir. Bu boy devlet tarafından yerleşik hayata geçirilmeye çalışılmış ve Dadaloğlu da buna karşı çıkarak bu olaylar üzerine şiirler yazmıştır.
180. Bayburtlu Zihni’nin en önemli eseri“Sergüzeştname” dir.