SANAT FELSEFESİ ESTETİK DERS NOTLARI,SANAT FELSEFESİ KONU ANLATIMLARI,SANAT FELSEFESİ ÖZET MADDELİ, FELSEFE KONU ANLATIMLARI,
FELSEFE DERSİ TÜM NOTLARI İÇİN TIKLA, ÜNİTE ÜNİTE ÖZET ÖZET NOTLAR :))))
FELSEFE DERSİ TÜM NOTLARI İÇİN TIKLA, ÜNİTE ÜNİTE ÖZET ÖZET NOTLAR :))))
ÜNİTE–5: SANAT FELSEFESİ (ESTETİK)
A. Estetik ve Sanat Felsefesi
Estetik; güzelin ne olduğunu sorgulayan ve bunun bilgisine ulaşmaya çalışan felsefe dalıdır. Sanat felsefesi ise, sanatın ne olduğunu sorgulayan, sanatçının etkinliğini ve sanat yapıtlarını inceleyen felsefe dalıdır. Estetik hem doğadaki hem de sanattaki güzeli sorgularken,sanat felsefesi ise sadece sanattaki güzelliği sorgular. Bu bakımdan estetik daha kapsamlıdır.
B. Sanat Felsefesinin Temel Kavramları
Estetik tavır: Sanatla uğraşan ve ondan anlayan kişinin sanat eserine karşı gösterdiği tavırdır.
Estetik haz: Bir öznenin; estetik bir tavırla, estetik nesneye yaklaşması sonucunda duyduğu estetik heyecan veya duygudur.
Estetik yargı: Öznenin sanat eseri (nesne) hakkında güzel veya hoş olduğu yönünde bir yargıda bulunmasıdır.
Güzellik: Güzellik bir beğeni yargısıdır. Güzellik estetik öznenin estetik nesneden hoşlanma ve beğeni duygusudur.
Hoş: İnsanın duygularını okşayan güzelliktir. Zevk veren, beğenilen.
Yüce: Büyük, ulu, ulvi. Hayranlık uyandıran, ulaşılması zor olan şey.
Sanat eseri: Sanatçının yaratıcılık ve ustalık sonucu ortaya çıkardığı eser (Bir tiyatro oyunu, bir heykel, bir tablo, bir müzik parçası).
C. Sanat Eseri’nin Özellikleri
1-) Sanat eseri kişiseldir. Yani o eseri ortaya koyan kişiden izler taşır.
2-) Sanat eseri yaratıcılık gerektirir.
3-) Sanat eseri, estetik kaygıyla üretilir yani yarar amacı güdülmez (Estetik kaygılılık).
4-) Sanat eseri evrenseldir. Ortaya konan ürün tüm insanlığın ortak malıdır.
5-) Sanat eseri özgündür; yani eşsiz ve tektir. Yani bir daha eşi benzeri olmayandır (Orjinallik).
6-) Sanat eseri kalıcıdır. Sanat eserinin bizde uyandırdığı haz hayatımıza etki edebilecek kadar kalıcıdır.
D. Sanatı Açıklayan Felsefi Görüşler
1) Taklit olarak sanat: Platon, Aristoteles. Sanatçı gerçeklikte (doğada) var olan bir şeyi eserinde taklit eder. Platon: Gerçek sanat eseri, idealar dünyasındaki varlıkları taklit etmekle ortaya konulabilir. Çünkü idealar dünyasındaki varlıklar, gerçek varlıklardır. Demek ki, sanatçı görünen evrendeki güzeli değil de, güzelin ideasını taklit etmelidir.
2) Yaratma olarak sanat: Croce, Schelling. Sanatçı hiçbir zaman doğayı taklit etmez, çünkü doğada mükemmellik yoktur. Mükemmelliği arayan sanatçı, doğada var olmayan bir şeyi yaratmalıdır. Mükemmelliği, sanatçı, hayal gücünü ve yaratıcı yanını kullanarak oluşturur. Gerçek bir sanat eseri, sanatçının hayal gücünü kullanarak oluşturduğu eserdir.
3) Oyun olarak sanat: Schiller. Sanat ile oyun arasında benzerlikler vardır.
- Her iki etkinlik yarar amacı güdülmeden yapılır.
- Her iki etkinlik insanı gündelik yaşamın sıkıntılardan uzaklaştırarak, insanın kendisini unutmasını sağlar.
-Her iki etkinlikte de dış dünyaya yani hayal dünyasına yönelme olur. Bu dünya içinde, insan mutlak özgür olur.
E. Güzelliğin Nitelikleri
1) Subjektif nitelikler
2) Objektif nitelikler (2’ye ayrılır)
2-a) Güzelliğin içsel nitelikleri:
-Bir eserin güzel olması, onun temsil ettiği ideyi yansıttığı oranda artar. Güzel bir şey, idesine, özüne, kavramına uygun olan şeydir.
-Güzel eser, temsil ettiği şeyin tipine bir bütün olarak uygun olmalıdır.
-Bir şeyin güzel olabilmesi için canlı ve anlatım gücü yüksek olmalıdır.
2- b) Güzelliğin dışsal - biçimsel nitelikleri:
-Orantı ve simetri: Güzel, unsurların orantılı olarak birleşmesidir. Orantısız şey güzel olamaz. Güzel olan bir bütünün parçaları arasında ölçüye dayalı bir düzen olması da simetridir.
-Uyum (harmoni): Bütün güzellikler için, parçaların uyumlu birleşmesi önemlidir. Zaten uyum olmaz ise güzellik de kalmaz, bütün de.
F. Ortak Estetik Yargıların Varlığı
1) Ortak estetik yargıların varlığını kabul edenler (Nesnelci): Sanat eseri güzellik değerini kendisinde taşır. Güzellik, insandan bağımsız olarak vardır. Bir nesne güzelse, insan olsa da olmasa da güzel olacaktır. Bu nedenle ortak estetik yargılar vardır. Platon: Güzel, bir idea olarak gerçekten vardır. İdealar, diğer özellikleri yanında kendinden güzeldir. Asıl güzellik, hiçbir zaman değişmeyen gerçeklik olan güzellik ideasıdır. Akıl sahibi her varlık için güzel ideası ortaktır. Kant: Güzel beğenisi çıkarsız bir haz olup bu hazla her insan sanat eserine yöneldiğinde aynı güzelliği görecek ve ortak estetik yargıya varacaktır.
2) Ortak estetik yargıların varlığını reddedenler (Öznelci): Sanat eseri, değerini, insanda uyandırdığı duygulardan, yaşantılardan alır. Yoksa bu kendi başına taşıdığı bir nitelik değildir. Nesne, kendi başına güzel olamaz. Croce.
Croce: Her sanatçı kendi duyumlarını ve izlenimlerini alır, bunları kendine özgü bir şekilde eserinde ifade eder. Her ifade sanatçının özgün estetik yaşantılarıdır. Her insanın yaşantıları da farklıdır. Bu yaşantılar bir defaya mahsustur. Bir daha asla yaşanamaz. Bu nedenle, estetik yargılar özneldir ve ortak estetik yargılar oluşturamayız.
