İnce Memed Romanı İncelemesi,İnce Memed Zaman,İnce Memed İnce Memed Mekan,İnce Memed Kişiler,İnce Memed Olay Tahlili,
derskonum.com değerli öğretmen-öğrenci-eğitimsever takipçileri.
Her dönem olduğu gibi yeni dönemde de yks notları,kitap cevepları, konu anlatımı, pdf ders notları ve yazılı soruları ile yine yanınızdayız..
derskonum.com ailesi olarak buu sayfamızda İnce Memed Romanı İncelemesi,Zaman,Mekan,Kişi,Olay Tahlili üzerine bir paylaşım yapıyoruz .
Yazar: Harun Yücel
Sizde eğer bize ve tüm eğitim camiasına yardımcı olmak adına hazırladığınız yazılıları-notları-soruları-videoları paylaşmak isterseniz mail adresinden bize ulaşabilirsiniz.
İyi çalışmalar..
"İNCE MEMED" ÜZERİNE BİR İNCELEME*
"Yaşar Kemal’in İnce Memed’ini okumadan ne Türk edebiyatı anlaşılır ne de Türkiye."**
İnce Memed, salt "eşkiya edebiyatı" ürünü olarak ele alınamaz. Sığ bir yaklaşımla Türk Edebiyatının "Robin Hood"u olarak da değerlendirilemez. Çünkü romanın başkişisi İnce Memed bir tip değil; karakterdir. Bir derinliği vardır. Sorgulama ve kritik yapabilme yeteneğine sahiptir. Bu yönüyle eseri belirli kalıplara sığdırmaya çalışmak dar bir perspektiften bakmak olacaktır.
Öncelikle romanı kendi fictive aleminde ele alacak olursak; kişiler, uzamlar ve olaylar baştan sona büyük bir tutarlılık içinde ele alınmış ve eser bütün ögeleriyle realist hatta yer yer naturalist olarak yansıtılmıştır. Bunun yanında yazar, romanın gerçekliğine gölge düşürmeyecek derecede metafizik sayılabilecek olağanüstülükleri çeşni olarak serpiştirmiş, böylece olayların akışkanlığına ve okuru daha fazla edebî hazza ulaştırma maksadı gütmüştür. Hattı zatında metafizik alemde kalem sallamak, realist aleme nazaran daha özgür bir eylemdir.
Eser, "nehir roman" dediğimiz türdendir. Dört kitaptan mürekkeptir. Giriş ve sonuç bütün ciltlerde hemen hemen aynıdır.
Zaman akışı, kırılmalara yer verilmeden kronolojik olarak işlenmiştir. Tam bir tarih aralığı verilmese de okur, romandaki tarihin, cumhuriyet Türkiye'sinin ilk yılları hatta Kurucu Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün de hayatta olduğu yılları kapsadığını görür.
Mekân, Adana ve havalisi yani Çukurova bölgesi ve Toros Dağları'ndaki köylerdir. Bu yönüyle roman geniş bir coğrafyada geçmektedir. Kişiler bu dağlar ve ova arasında yüksek hararette bir hareket içindedir.
Kişiler, bir vesikalık fotoğraf kadar gerçek kişilerdir. Bir insanı, insan yapan bütün his ve hasletleri; karakter kadrosu geniş olan romanda bütün çıplaklığı ve ayrıntılarıyla görüyoruz. Hırslı, açgözlü, seven, nefret eden, vicdanlı, vicdansız, gaddar, yalancı, sahtekar, düzenbaz, dürüst, menfaatçi, mütevazı, bencil, diğergam, mazlum, zalim, zengin, fakir vs... Kısaca roman, günümüz dünyasının bütün köylerinin tarihsel geçmişinde bulunabilecek gerçek kişilerden oluşmuştur. Ayrıca olaylar ve mesajlar başkahramanın etrafında döndüğü için romana ismini veren İnce Memed karakterini tek ve özel olarak detaylandıracağım.
Olaylar , Milli Mücadele sonrası yoksul ve yorgun düşen toprağa bağlı Çukurova köylüsünün, ağaların ve beylerin "toprak sevdası" hırsından dolayı bir huzura kavuşamaması neticesinde kurulan gerilim üzerinden gelişmiştir. Bu gerilim ağaların, köylüleri bir insan kıymeti içinde kabul etmek istemeyişiyle onları bir kene gibi sömürme hırsı ve bu gözü dönmüş hırsın karşısında "incememedizm" diye adlandırılabilecek bir başkaldırı cenahının doğmasıyla olaylar zinciri devam etmiştir. Romandaki ana çatışma ve aksiyon bu iki taraf üzerinden sürdürülmüştür. Romanın toplumsal yapısı içinde ya da romanın kendi fictive aleminde ortaya incememedizm denilebilecek bir akım çıkmıştır diyebilirim.
~Eşkiyalık Kavramı İçinde İnce Memed
Yaşar Kemal, 20 Aralık 2003'te Doğan Hızlan'a verdiği röportajda İnce Memed'in bir roman kahramanı olarak ne kadar gerçek ve halktan biri olduğunu gözler önüne seren şu demeci vermiştir: Adana'da birisi çıkmış, bir mezarın başına gitmiş, İnce Memed budur diye söylüyor, birisi benim babamı vurdular İnce Memed odur diyor. Bu her romancının yaşayamayacağı bir şey, kahramanının artık halktan birisi olması."***
Romanın başkahramanı İnce Memed, eşkiyalığa "mecbur" kalmıştır. "Memed ve daha birçokları gibi eşkıyaların ortaya çıkmasına neden olan temel neden, toplumda adalet ilkesinin gereği gibi uygulanmamasıdır. Bu durum toplumun içinden sıyrılan bazı kişileri, kendi adaletlerini uygulamaya ve
toplumdaki diğer bireyleri de kendi ilkelerine uymaya zorlamaya yönlendirmiştir."**** Eşkiyalık, İnce Memed için bir hareket ve çıkış edimi olmuştur. Bu yüzden eşkiyalık ya da diğer adıyla haydutluk İnce Memed için amaç değil; her zaman sadece bir araç olmuştur. "Eşkiya- Köylü- Devlet" üçgeninde İnce Memed; öksüz, yoksul ve arka'sız bir çekirdek aileye mensup köylüdür. Yani ezilenleri temsil eder. Onu "Mecbur Adamlar" sınıfına sokan zihniyeti, Nazım Hikmet'in "Kerem Gibi"***** isimli şiiriyle
Hava kurşun gibi ağır!!
Bağır
bağır
bağır
bağırıyorum.
Koşun
kurşun
erit-
-meğe
çağırıyorum...
O diyor ki bana:
— Sen kendi sesinle kül olursun ey!
Kerem
gibi
yana
yana...
«Deeeert
çok,
hemdert
yok»
Yürek-
-lerin
kulak-
-ları
sağır...
Hava kurşun gibi ağır...
Ben diyorum ki ona:
— Kül olayım
Kerem
gibi
yana
yana.
Ben yanmasam
sen yanmasan
biz yanmasak,
nasıl
çıkar
karan-
-lıklar
aydın-
-lığa..
Hava toprak gibi gebe.
Hava kurşun gibi ağır.
Bağır
bağır
bağır
bağırıyorum.
Koşun
kurşun
erit-
-meğe
çağırıyorum.....
metinlerarasılıkla bağdaşlıklık kurarak şiirin ana temasıyla ilintilendirebiliriz. Ayrıca okuma- yazma bilmeyen İnce Memed'i fikir ve eylemlerinde etkileyen Öğretmen Zeki Nejat ve İmam Ferhat Hoca gibi diğer roman kişileri de vardır. Tarihi derinliklerimize inecek olursak İnce Memed'deki bu mecbur adam'lığı biraz zorlamayla kırk çerisiyle bağımsızlık mücadelesi veren Kürşad olayıyla da ilintilendirebilmek mümkündür. Ama bu örneklem amaçsal açıdan değil mecburiyet açısından benzeşir. O kadar eski telmihlere ihtiyaç duymadan bizzat eserde de bol bol zikredilen Köroğlu ve Dadaloğlu'na da bu başkaldırı veyahut mecbur adam olma vaziyetini dayandırarak belli bir geleneğe oturtabiliriz.
Birey bazında "Herkes haksızlığa ve zulme karşıdır." diye bir önermede bulunsam bana kimse itiraz etmeyebilir; ama çoğu birey de haksızlık ve zulümle bizzat karşı karşıya kalmadıkça "nemelazımcılık"la davranıp bireysel keyfini bozmaz. Rahatını kaçırmaz. Hatta konformist bir tavır sergileyip iktidar sahiplerince başına balyoz indirilmesinden korkar ve dolayısıyla her daim itaatkar yaşamaya devam eder ya da öyle bir intiba' çizer. Edebiyat ve tarih de bu sinmiş ve korkak bireylerin değil, kendini mecbur adam hissedenleri, diğergamları ve mum olup yanmayı göze alanları yazmıştır. İşte İnce Memed tepeden tırnağa diğergamlık / altruistic abidesidir. Mum olup kendini yakmayı göze almış, köylü halka çerağ gibi aydınlık olma gayesiyle mücadele etmiştir. Ayrıca İnce Memed gayet yufka yürekli ve merhamet derecesi çok yüksek bir karakterdir. Karıncayı bile incitmeye gönlü razı olmayacak bir kişidir. "Allah yapısı" denilen insanı bozmaya (öldürmeye) asla gönlü elvermez. Ama o bir halk kahramanı olarak , kendisi için değil; halk için mücadele ettiğinden dolayı ve sıklıkla da bıçak kemiğe dayandığı an filintasının tetiğine basar.
Candarmalarla karşı karşıya gelen İnce Memed, asla candarmaları öldürmek için nişan almaz, ancak mecburiyetten dolayı ayağından ya da bacağından yaralamak zorunda kalır. Çünkü onlar İnce Memed'in hem hedefindeki kişiler değildir hem de onlar birer emir kuludur, vatan evladıdır. Bu açıdan baktığımızda İnce Memed'in devletle bir alıp veremediği yoktur. Onun mücadelesi, devleti kendi şahsi menfaatleri için suistimal eden kan emici ağalar ve idarecilerledir. Yani daha önce söz ettiğim üçgenin bir ayağı devlet olarak söylenegelse de esasında bürokratlardır.
Bu bağlamda romandaki "vatandaş, bürokrasi ve devlet işleyişi"nin perde arkası göz önüne alındığında bireyin, -hizmet isteme veya sorun bildirimi-nin hiyerarşi merdivenlerini çıkarken buharlaşması; romandaki çatışmaya sebep olan sorunların "hiyerarşinin tepesindekilere" nasıl yansıtıldığı dikkate alınırsa; benzer diyalogların günümüzde de sürdüğüne şahit olmaktayız. Eseri bu açıdan ele aldığımızda her daim ölümle burun buruna olan İnce Memed karakterinin son ciltte dahi ölmediğini yani bütün ciltlerin sonuç kısmında sadece "imi timi bellisiz" olarak kaybolması ve romanın nihayi bir sonla bitirilmeyişi yazarın biz okurlara bir mesajı olarak değerlendirilebilir. Bu mesaj açıkça şudur: "İnce Memed ölmemiştir, hatta ölümsüzdür. Şartlar dahilinde her çağ ve her toplum kendi İnce Memed'ini doğuracaktır." şekindedir. Geldiğim bu noktadan hareketle birçok Anadolu köyünde de "İnce Memed gibi" deyimleşerek karşılık bulduğunu yani bu olgunun bir "incememedizm"i doğurduğunu tekrar vurgulamak istiyorum.
Romanın baştan sona kapsadığı süreç, özellikle de sonu, kesin sınırlar içine alınmamıştır yani romanın kapısı kapatılmamıştır. Bu anlamda eser, İnce Memed 5,6,7,8... şeklinde yazar tarafından devam ettirilebilirdi ama adalete karşı adaletsizliğin, haksızlığın ve düzensizliğin dünyanın son gününe kadar devamı ve dünya sisteminin bu çatışma zemininde devam edecek tezi, böylece yazar tarafından okurun bilinçaltına bir mesaj olarak verilmiştir. Ama yazar asla pes etmemiştir, çünkü İnce Memed'i öldürmemiştir. Çünkü "Yaşar Kemal’in İnce Memed romanı bireysel kavgasını toplumsal
bir ideale ulaşma çabasına dönüştüren bir kahramanın etrafında şekillenmiştir."******
Teşbih ile özetleyecek olursak İnce Memed, göle bir taş atmıştır ve taşın gölün yüzeyinde oluşturduğu halkalanmalar merkezden dışa doğru genişleyerek büyümüştür. Bu halkalar da İnce Memed'in ve onun gibi soylu, erdemli eşkiyaların mücadelesini temsil etmektedir diyebilirim. Dalgalanan göl yüzeyi ise toprak mülkiyetiyle yanıp tutuşan açgözlü ağa ve beyleri nitelerken, en sonunda sakinleşip huzura kavuşan göl ise ezilen köylüyü örneklendiriyor diyerek bir tablo çizebiliriz.
Sonuç olarak İnce Memed romanı, barındırdığı olaylar ve kişilerle adeta gerçek hayattan bir kesit gibidir. Gözünü budaktan sakınmayan İnce Memed sayesinde okurun içindeki gizil güç meydana çıkar ve okurun; adaleti, hakkı cesurca savunbilme derecesi kuvvetlenir. Beyaz perdeye aktarılan roman bu yönüyle bakanlar kurulunca engellenir. Varlık roman ödülünü kazansa da yine devlet tarafından ödül kaldırılır.
Romanın dili özellikle Akdeniz bölgesinde yaşayan insanlar için çok daha samimi ve yalındır. Hatta roman kişilerini kendi köylerinde yaşayan insanlarmışcasına doğal ve gerçekçi bulabilirler. Adana ağzına uzak olan okurlar ise zaman zaman tarama sözlüğüne ya da Ali Püsküllüoğlu'nun hazırladığı "Yaşar Kemal Sözlüğü"ne göz atabilirler.
~Ayrıca romanda inceleme konusu yapılabilecek birçok farklı konu mevcuttur. Benim gördüklerim şunlardır:
1- Türkçe açısından "Adana Ağzı ve Özellikleri
2- Kurtuluş Savaşı Gazileri toprak sahibi olmak için köylüyü ezdi mi?
3- Çukurova'da çeltik üretimi ve sıtma salgını
4- İnce Memed'de Alevilik ve izleri
5- İnce Memed'de İslamiyet algısı
6- Kurtuluş Savaşı'nda asker kaçakları ve dönen entrikalar
7- Türk köylüsü ve toprak reformu açısından İnce Memed ve Mustafa Kemal Atatürk
8- Eserde geçen köy ve kasabalarda İnce Memed turizmi yapılıyor mu?
*HARUN YÜCEL
~Kaynakça
** Hürriyet Gazetesi, Doğan Hızlan, Yaşar Kemal'in İnce Memed'inin Önemi, 25 Nisan 2011, https://www.hurriyet.com.tr/
*** Hürriyet Gazetesi, Doğan Hızlan," İnce Memed'e İmzamı Koymamak İçin Direnmiştim" Başlıklı Röportaj. https://www.hurriyet.com.tr/
**** Serap Şengül, Yaşar Kemal'in İnce Memed Romanı ile Sadık Çubek'in Tengsir Adlı Romanının Karşılaştırılması
***** Nazım Hikmet, Kerem Gibi, https://www.siir.gen.tr/siir/
****** Serap Şengül, Yaşar Kemal'in İnce Memed Romanı ile Sadık Çubek'in Tengsir Adlı Romanının Karşılaştırılması