derskonum.com olarak bu sayfamızda Geleneksel Türk tiyatrosu örnekleri, konuları, türleri, bölümleri, özellikleri nelerdir? üzerine bir paylaşım yapıyoruz .
doğru konum= derskonum
-Geleneksel Türk Tiyatrosu özellikleri:
*Türk Tiyatrosu Tanzimat dönemine kadar geleneksel boyutta varlığını sürdürür.
*Yazılı bir metne dayanmayıp doğaçlama (tuluat)olarak sahnelenir.
*Bu oyunların ana unsuru güldürüdür.
*Taklit oyunların en önemli unsurudur
*Şarkı, dans, söz oyunları ve taklit geleneksel tiyatronun en önemli ögeleridir.
*Modern anlamda sahne, dekor, suflör ve kostüm yoktur.
*Oyun kişileri tek boyutludur.
*Usta-çırak ilişkisine dayanır.
*Eserlerde kuşaktan kuşağa sözlü aktarım esastır.
*Geleneksel tiyatromuzda dört önemli tür vardır.
Bunlar:
A-MEDDAH :
B- GÖLGE OYUNU(KARAGÖZ):
C- ORTA OYUNU:
D- KÖY SEYİRLİK OYUNLARI:
A-MEDDAH
*Meddah, tek kişiyle oynanan bir oyundur.
*Kelime anlamı "metheden = övgücü" demektir
*Meddah adı verilen kişi, özellikle kahvehanelerde kış geceleri kendisini dinleyen kişilere dağarcığında topladığı halk hikâyelerini anlatır.
*Bu kişi, hikâyedeki kişilerin seslerini, hareketlerini taklit ederek canlandıran oyuncudur.
*Meddah, hikâyesini anlatırken herkesin görebileceği yüksekçe bir yere çıkar. Bir elinde mendil (makreme), diğer linde bir değnek (sopa) bulunur. Mendili, temsil ettiği kişilerin kıyafetlerini göstermek, ağzına kapatarak seslerini taklit etmek için kullanır. Sopayı da oyunu başlatmak, çeşitli gürültüleri yaratmak için kullanılır.
*Meddahlar, genel olarak gezginci olur.
*Meddahlık taklit sanatına dayanır.
* Hikâyeleri anlatırken dinleyicinin dikkatini toplu tutmak için yer yer bilmecelerden yararlanır.
*Meddah anlatacağı öyküye geçmeden önce: "Haak dostum Haak!" diyerek bir beyit söyler ve öyküsüne geçer.
* Meddahın kullandığı eşyalar:Mendil(havlu,peşkir),Sopa,Sandalye
VİDEO ANLATIM AŞAĞIDA 👇👇
B- GÖLGE OYUNU(KARAGÖZ):
*Geleneksel gölge oyunumuzdur. Deve derisinden yapılan figürlerin oynatılarak perde üzerinde canlandırılmasına dayanır.
*Bazı kaynaklarda “Hayal-i Zıl” şeklinde de adlandırılır.
** Karagöz oyununun ilk ustası Şeyh Küşteri’dir.
*Karagözün oynadığı meydana "küşteri meydanı" denir.
* Karagöz oyununun oynandığı perdeye Hayal Perdesi denmektedir.
*Karagöz oyununda bütün konuşmalar perdenin arkasındaki tek kişi tarafından yapılır. Bu kişilere de"hayali", "hayalbaz", "hokkabaz", "Karagözcü" adlarını alır.
Hayalbazın yardımcısına da yardak denir. Yardak; tef çalan, taklitlerin şarkılarını söyleyen, tasvirleri hayalîye veren kişidir.
*Güldürü ve şive taklitlerine dayanır.
*Yazılı metinleri yoktur, doğaçlamaya(tuluata) dayanır.
Karagöz Oyununun Bölümleri: | |
Mukaddime (Giriş): Perdenin solundan oyunun baş kişilerinden biri olan Hacivat gelir ve müziğin ritmine uygun hareketlerle semai okur. Semaiden sonra Hay Hak diyerek söze başlar, perde gazelini okur. Daha sonra okuduğu beyitle kendine kafa dengi bir arkadaş aradığını belirtir ve perdenin sağ tarafından oyunun diğer baş kişisi Karagöz girer Muhavere (Söyleşme): Sadece Karagöz ve Hacivat'ın karşılıklı konuştuğu bölümdür. Oyunun konusuyla ilgili olmayan konuşmalar yer alır. Bu bölüm; Karagöz ve Hacivat’ın birbirlerini yanlış anladıkları, güldürü unsurunun yer aldığı bölümdür. derskonum.com Fasıl: Asıl konunun yer aldığı bölümdür. Karagöz oyunları bu bölümde anlatılan olaya göre çeşitli isimler alır. Bu bölümde Karagöz ve Hacivat'tan başka çok sayıda yardımcı kişi oyuna dahil olur. Bitiş: Oyunun en kısa bölümüdür. Karagöz oyununun bittiğini haber verir. Oyundaki kusurlar için af dilenir. Burada Hacivat'la Karagöz arasında geçen kısa sözleşmede oyundan çıkarılacak ders dile getirilir. | |
Karagöz oyununun kişileri / Tipleri | ||
Ana Tipler | ||
Karagöz: okumamış bir halk adamıdır. Hacivat'ın söylediği sözleri, kullandığı yabancı sözcükleri anlamaz görünür, onlara yanlış anlamlar yükler ve ortaya çeşitli güldürü unsurları çıkar.Karagöz dobra, zaman zaman patavatsız, her işe burnunu sokup sürekli zor durumlara düşen biri olarak anlatılır.Ancak her durumda bir yolunu bularak bu zorluklardan sıyrılır. | ||
Hacivat : Karagöz'e zıt kişilikte bir insandır. iyi kötü bir öğrenim görmüş, gösterişe meraklı, biraz da kendini beğenmiş yarı aydın bir tiptir. Çalışarak kazanmaya ve alın teri dökmeye pek yanaşmaz. Daha çok Karagöz’ü çalıştırarak ondan geçinmeye bakar. Okumuş. Arapça ve Farsça kelimelerle konuşur, zaman zaman bilgiçlik taslar | ||
Tuzsuz Deli Bekir: | Bir elinde içki şişesi, bir elinde bıçak taşıyan kabadayı tipidir. Olayların iyice karıştığı bir esnada ortaya çıkar, olayı kaba kuvvetle çözer. | |
Zenne: | Karagöz oyunundaki kadın tiplemelerine zenne denir. Dürdane Hanım, Şetaret (Arap halayık), Salkım İnci, Nuridil, Şekernaz, başlıca kadın oyunculardır. | |
Çelebî: | Kusursuz bir Türkçesi olan, güzel bir İstanbul ağzıyla konuşan kişidir. Kimi zaman elinde bir çiçek demeti, kimi zaman bir baston kimi zaman da bir şemsiye taşır. | |
Beberuhî: | Karagöz oyununda yaşı büyük, aklı küçük, ahmak bir tipi temsil eden kişidir. | |
Tiryaki: | Afyon kullanan, hiçbir şeyle ilgilenmeyen, uyuşuk bir tiptir. Olayların en heyecanlı bir anında bile kenarda uyuklar. | |
Not:Bunun dışında oyunun içeriğine uygun farklı tiplerde vardır. ÖR:Arap,Frenk,Arnavut,Kürt,Zeybek,Rumelili Laz, Kayserili, Rum, Yahudi, Acem, Matiz (Sarhoş), Ermeni, Bolulu vs. | ||
C- ORTA OYUNU:
*Orta Oyunu, 19. yüzyılda Karagöz ve Meddah’ın geliştirilmesiyle yaratılmış bir halk tiyatrosudur. Meydanlarda etrafı seyircilerle çevrilmiş bir alanda oynanır.
*Karagözün perdeden meydana inmiş biçimidir. Kol oyunu, Meydan Oyunu, Zuhuri gibi adlar almıştır.
*Halkın etrafını çevrelediği bir meydanda metinsiz, ezbersiz, suflörsüz oynanan bir oyundur.
*Karşılıklı konuşmalara ve şive taklitlerine dayanır.
*Orta oyunu meydanına "palanga" denir. Dekor olarak "yenidünya" denen bir paravan ile "dükkan" denen tezgâh veya birkaç iskemle kullanılır.
*Bir iki iskemle ve tahta bir masa da zaman zaman dekorun içinde yer alır.
*Özellikle Ramazan aylarında, bayramlarda kır eğlencelerinde oynatılan bir oyundur.
*Usta-çırak geleneği içesinde sürdürülen bu oyunda şive taklitleri geniş yer tutar.
*Hazırcevaplık söz oyunları, yanlış anlamalar güldürü ögesi olarak kullanılır.
*Karagöz gibi yazılı metni yoktur, doğaçlamaya dayanır; şive taklitlerine yer verilir.
Oyun dört bölümden oluşur: |
Mukaddime: Giriş bölümüdür. Pişekâr sahneye müzik eşliğinde çıkar ve oynanacak oyunu takdim eder. Sunuştan sonra bir kenara çekilir ve Kavuklu’nun sahneye çıkmasını bekler. Muhavere: Karşılıklı konuşma bölümüdür. Yanlış anlamalara dayalı atışma bölümü, Pişekar ve Kavuklu atışırlar. Azbar ve tekerleme olmak üzere iki alt başlığı vardır. Fasıl: Asıl konunun yer aldığı bölümdür. Bitiş:Oyunun son bölümüdür. Her iki oyuncunun klasik olan sözleriyle oyun sonlandırılır. |
Orta Oyununun Kişileri / Tipleri | |
| Orta oyununun baş tipleri Pişekâr ve Kavuklu’dur. Bunların dışında Arnavut, Çelebi, Rumelili, Kayserili, Cüce, Kambur, Külhanbeyi vb. tiplerine de yer verilir.
Ana kahramanlardan Kavuklu, Karagöz'ün; Pişekar da Hacivat'ın karşılığıdır. derskonum.com
Pişekâr: Oyun başladığında saz heyetinin Pişekâr havası çalmasının ardından meydana ilk çıkan kişidir. Pişekâr ölçülü, ağırbaşlı, deneyimli biridir. Oyunda kişiler arasındaki anlaşmazlıkları hallederek kırgınlıkları tatlıya bağlar.
Kavuklu: Saz heyetinin “Kavuklu Havası”nı çalmasından sonra meydana çıkar. Oyundaki güldürü unsurları Kavuklu üzerinde toplanır. Not: Burada diğer yardımcı kişiler/tipler Karagöz oyunu ile aynıdır. |
D- KÖY SEYİRLİK OYUNLARI:
*Köy tiyatrosu olarak da bilinir.
*Düğünlerde, bayramlarda ve bazı özel günlerde, köydeki oyunculuk yeteneği taşıyan kişilerin köy meydanında veya düğün ve tören alanında, hayatta yaşanan komik olayları sahneleyip canlandırdıkları oyunlardır.
*Bu oyunlarda toplumun aksak yönleri, bozuk kişilikler alaya alınır.
*Ahlaki bir sonuca ulaşma amaçlanır.
*Oyunun sonunda seyirciye bir mesaj verilir.
*Yazılı metne dayanmaz, oyunlar doğaçlama oynanır.
*Özel bir sahne ya da dekor yoktur.
VİDEO ANLATIM AŞAĞIDA 👇👇. .
Geleneksel Türk tiyatrosu örnekleri nelerdir?, Geleneksel Türk Tiyatrosu, SORU-CEVAP, Geleneksel Türk Tiyatrosunun Bölümleri Nelerdir?, Geleneksel Türk Tiyatrosu konularını nereden alır?, Geleneksel Türk Tiyatrosu amacı nedir?, Geleneksel Türk tiyatro oyunlarının özellikleri nelerdir?