derskonum.com'un değerli akademisyen-öğretmen-öğrenci-edebiyat sever takipçileri.
sizin için artık doğru konum= derskonum
|
derskonum.com |
10.SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSNOTLARI PDF Hazırlayan : Mustafa ŞAHİN |
MESNEVİLER
D-MESNEVİ
Her beytinin dizeleri
kendi arasında kafiyeli, aruz vezninin kısa kalıplarıyla yazılan, divan
şiirinin en uzun nazım biçimine mesnevi denir. Mesnevi İran edebiyatının
ürünüdür.
- Kelime anlamı “ikili, ikişer ikişer”dir.
- Mesnevide her beyit kendi içinde kafiyelidir: aa bb cc dd ee …
- Öğüt verici bir olayı anlatan uzun şiirlerdir.
- Her çeşit konu işlenebilir.
- Roman ve öykünün yerini tutan bir nazım şeklidir.
- Klâsik halk hikâyeleri, destanî konular, aşk hikâyeleri, savaşlar, dinî ve felsefî konuları işlenir.
- Konu ne olursa olsun olaylar masal havası içinde anlatılır.
- Konularına göre sınıflandırılırlar: aşk, din ve tasavvuf, ahlâk ve öğreticilik, savaş ve kahramanlık, şehir ve güzelleri, mizah.
- Divan edebiyatının en uzun nazım şeklidir (beyit sayısı sınırsızdır). 20-25 bine kadar çıkabilir.
- Mesnevi de bölümlerden oluşur: Önsöz, tevhit, münacat, naat, miraciye, 4 halife için övgü, eserin sunulduğu kişiye övgü, yazış sebebi, asıl konu, sonsöz.
- Divan şiirinde beş mesneviden oluşan eserler grubuna (bugünkü anlamıyla setine) “hamse” denir.
- Mevlânâ, Fuzulî, Şeyhî, Nabî ve Şeyh Galip (Hüsn ü Aşk) önemli hamse şairlerimizdir.
Bir
mesnevide genellikle şu bölümler bulunur:
Dibâce: mesnevinin önsözüdür.
Manzum veya mensur olabilir.
Tevhid: Allah'ın birliği ve
bütünlüğü anlatılır.
Münacaat: Allah'a yalvarış ve
yakarışlarda bulunulur.
Naat: Hz. Muhammed övülür.
Miraciye: Miraç olayı anlatılır.
Medh-i Çihar-yâr-i
Güzîn: Genellikle
dört halife övülür. Dört halife dışında devrin büyükleri de övülebilir.
Medhiye: yapıtın sunulacağı kişiye
övgüler bulunur.
Sebeb-i Telif: Mesnevinin yazılış nedeni
belirtilir.
Âğâz-ı Dâstan: Mesnevinin asıl konusunun
bulunduğu bölümdür.
Hatime: Mesnevinin bittiğini
belirten bölümdür.
Mesneviler konularına göre şöyle sınıflandırılabilir:1. Aşk konulu mesneviler: Fuzûlî- Leyla vü Mecnun
2. Dinî ve tasavvufî mesneviler: Mevlid (Vesiletü’n-Necat)- Süleyan
Çelebi, Şeyh Galib- Hüsn ü Aşk
3. Tarihi- Destanî mesneviler: Mihailoğlu Ali Beğ – Gazavatnâme
4. Bir şehri ve güzelliklerini anlatan mesneviler: Bu tip
mesnevilere şehr-engiz de denir. Türk edebiyatına özgü bir mesnevi türüdür.
Önemli bir kenti güzellikleri ve önemli özellikleri ile anlatmayı amaçlar. Taşlıcalı
Yahya – İstanbul Şehr-engizi, Enderunlu Fazıl – Zenan-nâme.
5. Hiciv ve mizah konulu mesneviler: Toplumun ya da kişilerin aksak
ve eksik yönlerini, zaaflarını yermek ve bir anlamda ibret vermek amacıyla
yazılan iğneleyici mesnevilerdir.Şeyhi’nin Harname’si bu tür mesnevilerin en
güzel örneğidir.
6. Ahlakî-öğretici mesneviler: Nâbî- Hayriyye
Not: Divan Edebiyatında bugünkü
anlamda öykü ve roman yoktu. Mesneviler bir bakıma bugünkü öykü ve romanın,
İslamiyet’ten Önce Türk Edebiyatı’ndaki destanın Divan Edebiyatındaki
karşılığıdır.
EDEBİYATIMIZDA ÖNEMLİ MESNEVİLER:
EN ÖNEMLİ MESNEVİLER | |
Eser Adı | Yazar Adı |
Kutadgu Bilig | Yusuf Has Hacip |
İskendername | Ahmedi |
Yusuf ile Züleyha | Şeyyat Hamza |
Mantıku’t Tayr | Gülşehri |
Vesiletü’n Necat | Süleyman Çelebi |
Leyla ile Mecnun | Fuzuli |
Risaletü’n Nushiyye | Yunus Emre |
Cemşid-i Hurşit | Ahmedi |
Garipname | Âşık Paşa |
Harname | Şeyhi |
Hüsn ü Aşk | Şeyh Galip |
Hayriyye | Nabi |
EDEBİYATIMIZDAKİ DİĞER ÖNEMLİ MESNEVİLER:
11. Yüzyıl Mesnevileri:
§ Yusuf Has Hacip: Kutadgu Bilig
13. Yüzyıl Mesnevileri:
§ Mevlânâ Celâleddin Rumî : Mesnevî
§ Şeyyad Hamza: Yûsuf u Züleyhâ
14. Yüzyıl Mesnevileri:
- Kutb:
Hüsrev ü Şirin
- Yunus
Emre: Risaletüfn Nushiyye
- Gülşehri: Mantıkut-Tayr (Çeviridir.)
- Âşık
Paşa: Garipname
- Hoca
Mesud: Süheyl ü Nevbahar
- Erzurumlu
Kadı Darir: Kıssa-i Yusuf
- Şeyhoğlu Mustafa: Hurşidname
- Ahmedi: İskendername
- Ahmed:
Işkname
15. Yüzyıl Mesnevileri:
- Ahmed
Dai: Çengname
- Süleyman
Çelebi: Vesiletü'n Necat (Mevlid olarak bilinir.)
- Şeyhi:
Hüsrev ü Şirin, Harname
Cem Sultan:
Cemşid ü Hurşid- Hamdullah
Hamdi: Hamse
- Ali
Şir Nevai: Lisanüt-Tayr, Hamse
16. Yüzyıl Mesnevileri:
- Mesihi:
Edirne Şehrengizi
- Cafer
Çelebi: Hevesname
- Revani:
İşretname
- Lamiî:
Camî'den çeviri hamse
- Kemalpaşazade:
Yusuf u Züleyha
- Zati:
Şem ü Pervane, Ahmed ü Mahmud, Şehrengiz
- Fuzuli:
Leyla vü Mecnun, Beng ü Bade, Sohbetül-Esmar
- Kara
Fazlı: Gül ü Bülbül, Hüma, Hümayun
- Taşlıcalı
Yahya: Hamse
- Hakani:
Hilye
17. Yüzyıl Mesnevileri:
- Gânizade
Nadiri: Hamse
- Nevizade Atai: Hamse
- Edirneli
Güfti: Teşrifatü'ş-Şuara
- Nabi: Hayriyye, Hayrabat , Sûrname
- Sabit:
Zafername, Edhem ü Hüma, Berbername ,Derename, Amr u Leys
18. Yüzyıl Mesnevileri:
- Nahifi:
Mesnevi tercümesi
- Şeyh
Galip: Hüsn ü Aşk
- Vehbi:
Lütfiyye
19. Yüzyıl Mesnevileri:
- Fazıl:
Hubanname, Zenanname, Defter-i Aşk
- İzzet
Molla: Mihnetkeşan, Gülşen-i Aşk