derskonum.com'un değerli akademisyen-öğretmen-öğrenci-edebiyat sever takipçileri.
doğru konum= derskonum
1- BENZETME(TEŞBİH)
Aralarında
ortak özellik bulunan iki kavramdan nitelik yönünden zayıf olanın güçlüye
benzetilerek belirgin hale getirilmesidir.
Tam bir benzetmede dört öğe bulunur.
1-Benzeyen
2-Kendisine Benzetilen
3-Benzetme
Yönü
4-Benzetme
Yönü
ÖRNEKLER
|
ÖRNEK
CÜMLE |
CENNET |
GİBİ |
GÜZEL |
VATAN |
|
Teşbih Ögesi |
Kendisine Benzetilen |
Benzetme edatı |
Benzetme yönü |
Benzeyen |
|
|
||||
|
ÖRNEK
CÜMLE |
ASLAN |
KADAR |
GÜÇLÜ |
İNSAN |
|
Teşbih Ögesi |
Kendisine Benzetilen |
Benzetme edatı |
Benzetme yönü |
Benzeyen |
ÇALIŞMA
Aşağıdaki
dizelerde yer alan benzetmeleri bulunuz
a. Gözlerin bir martı telaşlı ve ürkek
Benzeyen: Benzetilen:
Benzetme yönü: Benzetme edatı:
b. Limon ağaçları bahçeye mercan ışıklar
saçıyordu.
Benzeyen: Benzetilen:
Benzetme yönü: Benzetme edatı:
c. O yüz ki bir peri kadar masum ve
güzel
Benzeyen: Benzetilen:
Benzetme yönü: Benzetme edatı:
2-
İSTİARE(İĞRETİLEME )
Benzetmenin bir üst boyutudur diyebiliriz.
Benzeyenin ya da benzetilenin
kullanılmasına bağlı olarak iki çeşit istiare
vardır.
1-Açık İstiare:Yalnız kendisine benzetilenin kullanılmasıyla yapılır.
2-Kapalı İstiare: Benzeyenin ve benzetme yönünün kullanılmasıyla
yapılan istiaredir.
ÖRNEKLER
Semanın kandilleri yanıyor
Benzeyen:yıldızlar(yok)
Kendisine benzetilen:kandil(var)
Her güzelin kalbinde bir aslan yatar
Benzeyen:sevgili(yok)
Kendisine benzetilen:aslan(var)
ÖRNEKLER
2-Kapalı İstiare: Benzeyenin ve
benzetme yönünün kullanılmasıyla
yapılan istiaredir.
ü
Yüce
dağların başında
Salkım
salkım olan bulut.
Benzeyen:Bulut(var)
Kendisine benzetilen:üzüzm(yok)
ü
giderken
ağlıyordu gökler
Benzeyen:gökler(var)
Kendisine benzetilen:insan(yok)
|
ÖRNEKLER |
AÇIK
İSTİARE |
KAPALI
İSTİARE |
|
Ayrıldım
gülüm senden, Saçı
sümbülüm senden "Sevgili",
"gül" ile ifade edilerek ……………… istiare yapılmıştır. |
|
|
|
Akşamın
son bulan ufuklarında Güneş
damla damla eriyor "Güneş"
ile "mum" ilişkilendirilerek ……………… istiare yapılmıştır. |
|
|
3-İNTAK:
İnsan
dışındaki canlı ve cansız varlıkların konuşturulması
sanatıdır.
Sordum
sarı çiçeğe:
-Annen
baban var mıdır?
Çiçek
eydür derviş baba :
-Annem
babam topraktır.
ÖRNEKLER
Benim adım dertli dolap,
Suyum akar yalap yalap,
Böyle emreylemiş Çalap
Derdim vardır inilerim.
Dal bir gün dedi ki tomurcuğuna:
— Tenimde işleyen bir yara gibisin
Küçük bir çeşmeyim yurdumun
Unutulmuş bir dağında
Hiç kesilmeyecek suyum
4-
TEZAT(ZITLIK-KARŞITLIK)
İki karşıt düşüncenin
bir arada söylenmesi ile yapılan sanattır.
ü Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz
ü
Ağzına yok dediler dediklerince var imiş
ÖRNEKLER
Hiçbir ses sessizlik kadar haykırmıyor
kulağıma
Hiçbir renk gecenin karanlığı kadar
Kamaştırmıyor gözlerimi
Neden böyle düşman görünürsünüz
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar
5-MECAZ-I
MÜRSEL(AD AKTARMASI):
Bir sözün
benzetme amacı güdülmeden gerçek anlamı dışında kullanılması sanatıdır.Gerçek
anlama gelmesi imkansızdır.
Ankara bu olaya tepki gösterdi.
Burada tepki gösteren şehir
değil.Anakara da bulunan hükümettir.Mecaz-ı
mürsel yapılmış.Şehir söylenmiş hükümet
kastedilmiştir.
ÖRNEKLER
•
Tamburi Cemil Bey çalıyor eski plakta.
•
Orhan Veli'yi okumaktan hoşlanıyorum.
•
Taksim yeni yılı coşkuyla kutladı.
·
Evden izin alırsam sizinle gelirim.
·
Bu kalp seni unutur mu?
ETKİNLİK
Aşağıdaki örneklerde
altı çizili mecaz-ı mürsellerin neyin yerine kullanıldığını yazınız.
a. Ondan
haber alırsan beni cepten ara.
"Cep" söylenmiş,
……………… kastedilmiştir.
b. Bu
iş için on bin harcadım.
"sayı" söylenmiş,
……………… kastedilmiştir.
6- TENASÜP
Anlamca aralarında ilişki bulunan
sözcüklerin bir arada kullanılması
sanatıdır.
Gün bitti
ağaçta neşe söndü
Yaprak ateş
oldu kuşta yakut
Yaprakla kuşun
parıltısından
Havuzun suyu
erguvane döndü
ÖRNEKLER
Biz biliriz işimizi
İşimiz kimseden sorulmamıştır
Kılıçla, topla, tüfekle, mızrakla
Başımız bir kere eğilmemiştir
Arı gibi her çiçekten bal alırsın
Benden selam söyle gül yüzlü yâre
Yanakların olmuş gonca
Al karanfil takmış sümbül saçına
7-TECAHÜL-İ
ARİF
Bilinen bir gerçeği bilmez görünerek
anlatma sanatıdır.
Gökyüzünün başka rengi de varmış
Geç fark ettim taşın sert olduğunu
Su insanı boğar ateş yakarmış
ÖRNEKLER
Acaba ot gibi yerden mi bittim
Acaba denizlerde mi şaşırdım
Ve zamanı nasıl unutmaktayım
Şakaklarıma kar mı yağdı ne var
Benim mi Allah'ım bu çizgili yüz
8-HÜSN –İ
TALİL (GÜZEL SEBEBE BAĞLAMA)
Bilinen bir olayı sebebinin dışında daha
güzel bir sebebe bağlama sanatıdır.
ü Güzel şeyler düşünelim diye yemyeşil oluvermiş ağaçlar
Ateşten kızaran bir gül arar da
Gezer bağdan
bağa çoban çeşmesi
v
Üzüm üzüme baka baka kararır
ÖRNEKLER
Ey şarap, nedir bu başımdaki dönme
Yarin bakışı mı değdi yapıldığın üzüme
Sen gittin yaslara büründü cihan
Soluyor dallarda gül dertli dertli
Niçin çıktın dağlara evren çöl oldu
Leyla
Topuğun öpmek için toz oldu dağ taş
senin
9-TELMİH
(HATIRLATMA)
Herkesçe bilinen tarihi bir olayı,kişiyi
ya da bir öyküyü hatırlatma
sanatıdır.
Sultan
Süleyman’a kalmayan dünya
Sana da bana
da kalmaz
Gökyüzünde İsa
ile
Tur dağında
Musa ile
Elindeki âsâ
ile
Çağırayım Mevlâm
seni
Gönlünü Şirin'in
aşkı sarınca
Yol almış
hayatın ufuklarınca
O hızla dağları
Ferhat yarınca
Başlamış
akmaya çoban çeşmesi
Sözün etkisini güçlendirmek için bir şeyi olduğundan
daha çok ya da olduğundan daha az göstermektir.
ÖRNEKLER
Manda yuva yapmış söğüt dalına,
Yavrusunu sinek kapmış.
Âlem sele gitti gözüm yaşından.
Bir ah çeksem dağı taşı eritir,
ETKİNLİK
Aşağıdaki metinlerdeki "
MÜBALAĞA " sanatlarını bulunuz.
Gözüm yaşı değirmeni yürütür.
Bir gün gökyüzüne otursam,
Evlerin tavanlarını birer birer açsam.
Sıladan ayrıyım, gözümde yaşlar,
Sel olup taşacak bir gün derinden.
Sana olan aşkım dağı taşı eritir,
Gözümdeki yaşlardan bir deniz olur.
Ben ki toz kanatlı bir kelebeğim,
Minicik gövdeme yüklü Kafdağı.
Sekizimiz odun çeker,
Dokuzumuz ateş yakar
Kaz kaldırmış başın bakar
Kırk gün oldu, kaynatırım kaynamaz.
Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın?
Gömelim gel seni tarihe desem, sığmazsın
ETKİNLİKLER
Aşağıdaki bilgileri uygun biçimde
tamamlayınız.
a. İstiare
………………… ve ………………… olmak üzere ikiye ayrılır.
b. Bir
sözü benzetme amacıyla başka bir sözün yerine kullanmaya …………………; benzetme amacı olmadan
kullanmaya ise ………………… denir.
c. "Bir
of çeksem karşıki dağlar yıkılır." dizesinde …………………
sanatı vardır.
ç. Kişinin,
bildiği bir şeyi bilmezden gelmesi sanatına …………………,
bir olayın oluşunu farklı bir nedene bağlamaya …………………
adı verilir.
d. Bir
şiirde aynı varlığın karşıt durumları bir arada kullanılmışsa ………………… sanatı söz konusudur.
e. "Gemi,
kaptan, deniz; arı, bal, petek" gibi anlamca ilgili sözcükleri bir arada
kullanmak ………………… sanatıyla
ilgilidir.
f. Benzetmenin
temel ögelerinden ………………… kullanıldığı
istiareye kapalı, ………………… kullanıldığı
istiareye ise açık istiare denir.
g. "Anadolu
yıllarca yoksulluğa, sefalete göğüs gerdi." cümlesinde "Anadolu"
sözüyle ………………… sanatı
yapılmıştır.
h. İnsan
dışındaki varlıkların konuşturulmasına …………………
denir. Bu sanatın olduğu yerde …………………
sanatı da vardır.
ETKİNLİKLER
Aşağıdaki
dizelerde kullanılan söz sanatlarını bularak boşluklara yazınız.
Acıların, acılarım
benim
Çiçeğe durmuş
badem ağacı
Gülsün anneler
babalar gülsün
Onların elinde
ağlayanlar sussun
Hoyrat eller
alır eline
Onun için eğri
biter menekşe
Bir de bize
bakın
Gökler kaçar üstümüzden
I. Sen faydalı nisan yağmuru gibisin
Bereket ve
huzur getirirsin şiire ----------------(Teşbih)
II. Kuru bir yaprak gibi kalbini
eline al
Diye hıçkırır
kaval ----------------(İntak)
III. Bu iz be yolların üstünde
kimsesiz geceler
Zaman zaman okunur,
sevilir Ahmet Arif'ler----------------(Mecaz-ı mürsel)
IV. Bazen yırtık yelkenli bir sandala
çarparak
Gitgide coşuyorlar
bak deniz sarhoşları----------------(Tenasüp)
V. Ufuklarda solarken altın şafak gülleri
Yabancı
alemlerden saadetler, emeller---------------- (Tezat)
Yukarıda
numaralı dizelerden hangisi, ayraç içindeki sanatı örneklemez?
|
-MECAZ-I MÜRSEL(AD AKTARMASI) ÇALIŞMASI |
|
|
Aşağıdaki
cümlelerde söylenen anlamın neyi kastettiğini yana yazınız. |
KASTEDİLEN ANLAM |
|
Bu olay üzerine bütün köy
ayaklandı. |
|
|
Bu dergide genç kalemler de
yetişiyor. |
|
|
Yarınki sunum için Yunus Emre
ezberliyor. |
|
|
O kafasıyla ve yüreğiyle hareket eder. |
|
|
Kramponlarımız bizi yine
gururlandırdı. |
|
|
.Aşağıdaki şiirlerde hangi edebi sanat vardır ? ÖRNEK
ŞİİR |
TEŞHİS |
TENASÜP |
TEZAT |
|
|
|||
|
Salındı
bahçeye girdi Çiçekler selama durdu Mor
menekşe boynun burdu Gül
utandı hicabından |
|
|
|
|
Ellerim
takılırken rüzgârların saçına Asıldı
arabamız bir dağın yamacına |
|
|
|
|
Gülen
çehremi görüp Sanmayın
beni bahtiyardır Her kahkahanın içinde Bir
damla gözyaşı vardır |
|
|
|
